Czy w Rzymie znano nasze ewanielie w II stuleciu? Odpowiedź na to pytanie daje jeden z najdawniejszych i najcenniejszych zabytków chrześcijańskiej literatury. W r. 138, krótko po wstąpieniu na tron Antonina Pobożnego, pisze Justyn męczennik pierwszą apologię swoją w obronie chrześcijan, którzy w całem imperyum wyjęci są z pod prawa. Chcąc odeprzeć niegodziwe oszczerstwa, rzucone przez pogan i żydów na tajne schadzki chrześcijan, opowiada dokładnie, w jakiem one odbywają się porządku.
Opisuje filozof męczennik przyjmowanie nowych członków. Katechumen po uroczystem wyznaniu wiary odbiera chrzest święty, potem wprowadzony jest na zebranie braci, którzy za niego i siebie modlą się. Po wspólnych modlitwach pozdrawiają się wszyscy wzajemnym pocałunkiem. „Potem przełożonemu braci przynoszą chleb i kielich z wodą i winem, które on przyjąwszy, sławę i chwałę Ojcu wszech rzeczy zasyła przez Syna i Ducha ś. a Eucharystyą (dziękczynienie) wielu słowy odprawia za doznanie od Niego dobrodziejstwa. A gdy skończył modlitwy i Eucharystyę, cały lud obecny radośnie odpowiada: Amen! Po tem wszystkiem tak zwani diakonowie każdemu z obecnych dają cząstkę z eucharystycznego chleba, z wina, i z wody, a nieobecnym także zanoszą“[1].
Tłómaczy potem filozof cesarzowi, że Eucharystya nie jest zwyczajnym chlebem, ani zwyczajnem winem, poczem tak dalej ciągnie: Apostołowie bowiem w swoich pamiętnikach, które się zowią ewanieliami[2], podali, że tak im Jezus przykazał: wziąwszy chleb i dzięki uczyniwszy, rzekł: To czyńcie na pamiątkę moją, to jest ciało moje. Podobnież kielich wziąwszy, dzięki czynni i rzekł: to jest krew moja i t. d.“ Jak w opisie starożytnej ceremonii odrazu poznać można niekrwawą ofiarę, która po dziśdzień odprawia się
- ↑ Apol. I, c. 65 (p. 428 e. Migne).
- ↑ Apol. l, c. 66: οἱ γὰρ ἀπόστολοι ἐν τοῖς γενομένοις ὕπ᾽ ἀυτῶν ἀπομνημονεύμασιν, ἅ καλεῖται Εὐαγγέλια.
Ecclesiam propter potiorem principalitatem necesse est omnem convenire Ecclesiam hoc est eos, qui sunt undique fideles, in qua semper ab his, qui sunt undique, conservata est ea, qua est ab apostolis traditio.
