dowodzenie? Na drugie pytanie odpowiadam, że wolałem ograniczyć się do świadectw, w których ewanielie nasze ukazują się razem w publicznem używaniu Kościoła. Podobnych świadectw nie może być z pierwszych chwil chrześcijaństwa, a nie trudno odgadnąć dlaczego. Ewanielie pisały się powoli w ciągu ostatnich 50 lat pierwszego stulecia, nie mogły więc być powszechnie znane przed jego końcem, ani też nie zachodziła żadna apologetyczna potrzeba dowodzenia czy poganom czy heretykom, że tylko cztery ewanielie kanoniczne pochodzą od apostołów lub uczniów apostolskich, piszących z ich polecenia, a poniekąd w ich imieniu i pod ich odpowiedzialnością. Taka potrzeba zjawiła się dopiero w ciągu drugiego stulecia i jej to zawdzięczamy rozbierane powyżej dokumentu. Ani też nie było zamiarem apostołów pisać odrazu podręcznych wykładów dogmatyki lub biografii Zbawiciela, skoro ustne nauczycielstwo, jak w Synagodze[1] tak i w pierwotnem chrześcijaństwie, było niemal jedynym środkiem propagowania wiary. Nie do pism swoich odsyła Paweł ucznia swego Tymoteusza, lecz upomina go, ażeby strzegł „zdrowych słów, które od niego usłyszał czyli tak zwanego „depozytu wiary“, a potem wybierał sposobnych do nauczania ludzi, którymby polecał to wszystko, co usłyszał od niego przez wielu świadków[2]. Takie było ogólne i stałe postępowanie kościoła w pierwszych latach, takie przekonanie wszystkich ojców pierwszego i drugiego stulecia. Mało ważono sobie pisane księgi wobec „żywych ksiąg, pisanych przez Ducha Św.“, jakiemi byli Apostołowie i ci co z nimi przestawali. A gdy dla chwilowej potrzeby, dla zbudowania
- ↑ Hettinger: „Es konnte um 50 weniger die Absicht der Apostel sein, ihre Gesammtlehre in diesen Gelegenheits schreiben niederlegen zu wollen, als es ein Verbot bei den Juden war, ihre religiösen Lehren schriftlich abzufassen; nur mündliche Ueberlieferungen in den Schulen und Sendschreiben zur Erläuterung doctrineller Punkte waren erlaubt.“ (Lehrbuch der Fudamental Theologie oder Apologetik. Thl. l. p. 256).
- ↑ Z Tim. I, 13. Formam habe sanorum verborum, quae a me audisti in fide... I. 14: Bonum depositum custodi... II, 2: Et quae audisti a me per multos testes, haec commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios docere.
