ścioła być fikcyą poetyczną, wyrobem ludowej wyobraźni, która bardzo późno, bo dopiero w połowie drugiego stulecia,
skrystalizowałą się w czterech ewanieliach. Teorya jednak Straussa, zbyt obrażała zdrowy rozsądek, aby mogła nawet wśród racyonalistów, znaleźć dużo adherentów. Wszak do powstania mitu potrzeba długiego czasu, czasem kilkaset lat, a mniemany mit o Chrystusie był zaraz gotów po jego śmierci. Oprócz ewanielii bowiem mamy listy Pawłowe, z których cztery są przez wszystkich racyonalistów uważane za prawdziwe, jeden do Rzymianin, dwa do Koryntyan i jeden do Galatów[1]. Otóż Paweł nawrócił się w trzy lata po śmierci Zbawiciela, mógł go nawet znać z widzeniu, a w każdym razie miał o nim dokładne wiadomości od nauczyciela swego Gamaliela, który był członkiem Sanhedrynu podczas procesu Chrystusa. Cóż więc mówi Paweł w tych listach, pisanych między rokiem 50-60. Tosamo co ewanieliści, że Syn Boży stał się człowiekiem, umarł za grzechy nasze i zmartwychwstał, a na zmartwychwstanie kładzie Paweł wagę tak nadzwyczajną, że widzi w niem jedyną rękojmię prawdziwości chrześcijaństwa, i główną racyą, dla której on sam się nawrócił. Nawrócił się zaś, jak się rzekło, w trzy lata po śmierci Zbawiciela, był więc już wtedy gotów mit Chrystusowy.
- ↑ Nawet Baur to przyznaje: Gegen die vier ersten Briefe des Apostels Paulus ist nich nur nie, auch nur der geringste Verdacht der Unächtheit erhoben worden, sondern sie tragen auch den Charakter Paulinischer Originalität so unwidersprechlich an sich, dass sich gar nicht denken lässt, welches Recht je der kritische Zweifel gegen sie geltend machen könnte. (Paulus, der Apostel Jesu Christi. Tübingen 1866. T. I, p. 276).
benslehre.“ Tübingen 1840, dwa tomy. Dopiero w r. 1861, zazdroszcząc świeżych Renanowi wawrzynów, ogłosił: Das Leben Jesu für das deutsche Volk bearbeitet. Leipzig 1864, wyłożył popularnym sposobem dawne swoje mitologiczne teorye. Ten powrót do teologii jednak nie trwał długo, bo wiara w nim dawno już była wygasła. Z ucznia Hegla został nieznacznie materyalistą, a w swojem wyznaniu wiary: Der alte und der neue Glaube, Leipzig 1872, wykłada i poleca dosyć płaski naturalizm, godny może Büchnera i Vogta, ale nie wysoce utalentowanego pisarza, który przez wiele lat hołdował idealniejszym poglądom.
