z nich drugi poprzedza tylko o rok jeden narodzenie Chrystusa. Wiemy także z Orozyusza i Kasyodoryusza[1] że August nakazał powszechny rozmiar gruntów i popis ludności w wszystkich prowincyach a Suidas dodaje, że ta ważna operacya została dokonaną przez dwudziestu nadzwyczajnych komisarzy[2].
Drugi i trzeci punkt także nie ulegają wątpliwości. Łukasz mówi wyraźnie o popisie w ziemi żydowskiej, skoro dla niego rodzice Chrystusa Pana udali się do Betleemu, a dodaje, że to był pierwszy, aby odróżnić go od drugiego przy końcu rządów Archelausza. Milczenie Józefa Flawiusza o pierwszym nie może więcej zaważyć od pozytywnego świadectwa Łukasza, bo Józef niejedną rzecz przemilcza, a potem ów popis za Heroda miał wielkie znaczenie w oczach ewanielisty, bo tłumaczył, dla czego Chrystus narodził się w Betleemie; dla dziejopisarza narodu żydowskiego był on dość obojętny, bo nie pociągnął za sobą żadnych następstw politycznych, podczas gdy popis zrobiony po straceniu z tronu Archelausza był wielkim wypadkiem, pozbawiającym Palestynę wszelkiej autonomii politycznej, a zamieniającym ją w rzymską prowincyą. Dlatego Józef rozpisuje się o drugim censusie a nie wspomina o pierwszym. Nie powinno zaś zadziwiać, że popis ludności i majętności a rzymskiem imperyum rozciągnięto do Palestyny, choć była za Heroda samodzielnem królestwem, bo w breviarium, Augusta był także wykaz statystyczny siły zbrojnej i dochodów każdego z rzymskich sprzymierzeńców[3] a Palestyna oddawna płaciła Rzymianom haracz, wynoszący po dwie drachmy od głowy. Należało więc od czasu do czasu sprawdzać księgi ludności. Że zaś Palestyna była odzielną monarchią, operacya odbyła się, żydowskim a nie rzymskim zwyczajem, co stąd widać, że Józef udał się do miejsca z którego pochodził, zamiast dać się zapisać tam, gdzie stale mieszkał i był właścicielem, jak to praktykowano W Rzymie.
Nie jest nareszcie dowiedzionem, że Józef Flawiusz o tym
