cała podlegają woli Stwórcy. Nie może lepiej, pisze św. Tomasz, objawić się, że cała natura poddana jest woli Boga, jak przez to, że On sam niekiedy coś działa poza porządkiem
natury[1].“ Nie jest więc cud przeciwny naturze lub jej prawom, jak mówiono w przeszłym wieku, lecz uzupełnieniem, dodaniem nowych skutków do dawnych.
Nie jest także cud zawieszeniem praw przyrody. Prawa przyrody nigdy nie mogą ustać w obecnym porządku, mogą tylko ich skutki być zneutralizowanie przez działanie sił innych. Gdy chwytam piłkę spadającą, nie zawieszam prawa grawitacyi, bo piłka cięży na mej ręce, ale tamuje bieg jej, odwracam skutek bezpośredni uderzenia o ziemię. W tem znaczeniu wszystkie siły przyrody, choć ich prawa zostają niezmienione, a ilość tasama, mogą być ciągle zmodyfikowane, odwracane w skutkach swoich przez geniusz ludzki. Każda kula armatnia wyrzucona w przestrzeń, jest zwycięstwem nad inercyą materyi. Wszystkie dzieła cywilizacyi, wszystkie utwory sztuki lub przemysłu, są tyluż zdobyczami nad siłami przyrody, zwracając ich skutki bezpośrednie w taką drogę lub formę, jaką człowiek uważa za dogodną dla siebie. A jednak porządek świata zostaje nienaruszony. Choć rozum ludzki modyfikuje lub odwraca działanie sił przyrody, ani ziemia nie rozpada się w atomy, ani słońce lub gwiazdy nie przestają krążyć dalej po niebieskich przestrzeniach według tychsamych praw odwiecznych, nadanych im przez Stwórcę.
A jeżeli ludzkie działanie, nieraz tak głębokie zmiany sprowadzające w przyrodzie, nie jest przeciwne ogólnemu biegowi świata, trudno zrozumieć, dla czego działanie Boga wydaje się niektórym ludziom niezgodnie z porządkiem stworzonym. Jeżeli człowiek może sprawić, że piorun zamiast w dom uderzyć, ześlizga się nieszkodliwie po konduktorze, oczywiście Bóg, Stwórca i Konserwator wszech rzeczy, może bez konduktora tosamo zrobić; a jak w pierwszym tak i w drugim razie prawa przyrody bynajmniej nie są gwałcone; cała
- ↑ S. Thom. ibidem: Nullo enim modo melius manifestari potest, quod tota natura divinae subjecta est voluntati, quam ex hoc, quod quandoque ipse præter ordinem naturæ aliquid operatur.
