głosił liczne powątpiewania o autentyczności, jak innych, tak i czwartej ewanielii[1]. W r. 1801 zaś książka niemiecka pozwała ś. Jana i wszystkich jego tłómaczy przed sąd ostateczny jako fałszerzy i kłamców[2]. Autorem tego szkaradnego, dzisiaj już zapomnianego dzieła, był, jak później się dowiedziano, protestancki superintendent Vogel. W r. 1820 drugi superintendent i to jeszcze generalny, Bretschneider, stanowczo ogłosił za podrobione[3] ewanielię i listy ś. Jana, a chociaż niebawem odwołał swoje zdanie, nie potrafił przez to powstrzymać dalszych negacyj. Wprawdzie De Wette wyraził się ostrożniej[4], bo przypisując autorstwo któremu z uczniów Janowych, pozostawił apostołowi jakiś udział moralny — chwalebna ostrożność, której przestrzegał także, choć w części, Herm. Weisse[5]. Za to tem bezwzględniej negował wszystko, co dotąd wierzono o ś. Janie i jego pismach. Lützelberger[6], a zaraz po nim Bruno Bauer, razem z ewanieliami odrzucił[7] także wszystkie listy ś. Pawła, a nic nie pozostawiwszy z kanonu Nowego Testamentu, skończył na ateizmie, jak tylu innych konsekwentnych protestantów, jak wreszcie znany nam już Dawid Strauss, który w kilka lat przed Bauerem wszystkie ewanielie ogłosił za bajki ludowe. Zdawało się, że dalej nie można posunąć krytyki burzącej, kiedy wystąpiła szkoła tu-
- ↑ The dissonance of the four generally received Evangelists itd. Ipswich 1792.
- ↑ Der Evangelist Johannes und seine Ausleger von dem jüngsten Gericht. 1801.
- ↑ Probabilia de evangelii et epistolarum Joannis apostoli indole et origine. Lipsiæ 1820.
- ↑ Lehrbuch der historisch-kritischen Einleitung in die kanonischen Bücher des Neuen Testaments. Pierwsze wydanie tego zbyt przecenionego dzieła jest z r. 1826; szóste po śmierci już autora wyszło w r. 1860 w Berlinie, za staraniem uczniów jego, Messnera i Lünemanna.
- ↑ Die evangelische Geschichte kritisch und philosophisch bearbeitet. Leipzig 1838. 2 tomy.
- ↑ Die kirchliche Tradition über den Apostel Johann und seine Schriften in ihrer Grundlosigkeit nachgewiesen. Leipzig 1840.
- ↑ Chcąc nabrać pojęcia o jego radykalizmie teologicznym, dosyć jest przeczytać z licznych pism jego jedno z ostatnich: Kritik der Evangelien und Geschichte ihres Ursprungs. Berlin 1850. 4 tomy.
