drugim Janem, tak zwanym „Starszym“ czyli Presbyterem, a Ireneusz, trochę umyślnie, trochę przez słabą pamięć, niby pomięszał te dwie osobistości, nic nie mające ze sobą wspólnego. Według Keima, apostoł Jan umarł przed zburzeniem Jerozolimy, nawet przed ukazaniem się Apokalipsy, a Polikarp był uczniem drugiego Jana, którego grób pokazywano niby w Efezie[1].
Nie trudno okazać, jak nieprawdopodobną jest ta hypoteza. Któż-bo uwierzy, że Ireneusz był sprawcą, umyślnym czy mimowolnym, mniejsza o to, powszechnej wiary w pobyt Janowy w Efezie? lub że Polikrat i zebrani z nim biskupi dopiero z książki adversus haereses dowiedzieli się o nim, z książki, wydanej kilka lat przed tem w Lionie? A tradycya rzymska, na którą powołuje się Ireneusz w liście do Wiktora, czyż także powstała z jego książki? Co więcej! w liście kościoła Smyrneńskiego o zgonie męczeńskim Polikarpa, nazwany on jest mężem apostolskim, a wyrażenie to, według ówczesnego zwyczaju, oznaczało ucznia lub towarzysza apostołów. Dwóch zaś apostołów, wedle tradycyi, przebywało w Azyi Mniejszej, kiedy Polikarp był młodzieńcem, Filip i Jan, mogą zatem słowa listu tylko do nich się odnosić. Że zaś list był pisany zaraz po śmierci męczennika, dozwolony jest wniosek, że w roku 155 obcowanie Polikarpa z apostołami było powszechnie znaną tradycyą, a ta tradycya jest w zupełnej zgodzie z tem, co później piszący Ireneusz podaje o swoim nauczycielu. Wobec tak jasnych dowodów, hypoteza Keima jest pozbawiona wszelkiego prawdopodobieństwa.
Cóż zresztą szkodzi, że Ireneusz był bardzo młody, kiedy znał Polikarpa. Keim powiada, że mógł go źle zrozumieć. Ale to istne niepodobieństwo. Opowiadania starca o przygodach swojej młodości nie były prelekcyami o metafizyce. Czytelnicy znają piękny list biskupa liońskiego do Floryna, przyjaciela lat młodocianych, który zostawszy kardynałem rzymskim, popadł później w błędy gnostyczne. Chcąc go z nich wydobyć, przypomina mu Ireneusz nauki wspólnie
- ↑ Geschichte Jesu von Nazara. Zürich 1867. Tom I, str. 161 i nast.
