Strona:O początkach chrześcijaństwa.djvu/142

Ta strona została przepisana.

Zatrzymałem się dłużej nad hypotezą Kaima, aby pokazać, z jaką niepojętą łatwością ludzie uczeni często wyrzucają tradycyę dziejowe, ile razy sprzeciwiają się ich subjektywnym mniemaniom. A cóż powiemy o Scholtenie, który na to tylko zbija hypotezę Keima, aby ją zastąpić drugą, radykalniejszą. Według niego, piękny list do Floryna jest podrobiony, a ś. Jan istotą napół mitologiczną, o której nie

    mienia tradycye „starszych“ i wszystkie podania, odnoszące się do Jana ewanielisty. Jednakże zupełnie nie zna owego drugiego Jana, co tem więcej uderza, że często wymienia zdania „starszych.“ Napotykamy u niego frazesy: „lepszy odemnie powiedział,“ „kochający Boga podał,“ „słyszałem od pewnego starszego, który znowu usłyszał od tych, co widzieli apostołów“ itd. Oczywista rzecz, że byłby choć raz wspomniał o tym sławnym Janie, który par excellence nazywał się „starszym.“ Jeżeli tego nie uczynił, dowód to, że nic o nim nie wiedział.
    4° Chociaż Euzebiusz upewnia, że nieraz w swem dziele Papiasz cytuje podania Arystyona i Jana presbytera, to jednak tam, gdzie mówi o ewanielii Marka, nie czytamy nazwiska Jana, lecz poprostu: „To zaś powiedział starszy.“ Porównywując ten frazes z podobnemi u Ireneusza, dochodzimy do wniosku, że Papiasz cytował bezimiennego presbytera, a dopiero Euzebiusz domyślał się presbytera Jana.
    5° Krótko przed Euzebiuszem polemika o Apokalipsę wrzała w najlepsze, a Dionizy aleksandryjski przypuszczał, że mogło być kilku Janów nieapostołów, z których jeden napisał Apokalipsę. Euzebiusz także powątpiewający o jej autentyczności, pochwycił myśl Dionizego, a że drugi i trzeci list Jana, także nieco podówczas podejrzane, na czele jako autora wymieniają jakiegoś „starszego” („Starszy wybranej pani i jej dziatkom“ — „Starszy Gajusowi najmilszemu“). Euzebiusz skombinował „Jana starszego,“ aby odróżnić go od innych Janów i módz jemu przypisać Apokalipsę i dwa ostatnie listy tegoż imienia.
    6° Nie trudno także wytłómaczyć, jakim sposobem owe słowa dostały się do tekstu Papiaszowego. Czytając przy niektórych podaniach, ze pochodzą od Arystyona, przy innych, że od jakiegoś presbytera, dopisano dwa te nazwiska na marginesie, tam, gdzie wymienia Papiasz apostołów jako główne źródło swoich informacyj, a dodaje: „lub kto inny z uczniów Pana.“ Dopisek z marginesu, jakto często się zdarzało, dostał się w środek tekstu, a kombinacya Euzebiusza z bezimiennego presbytera zrobiła presbytera Jana.