najzupełniej się zgadza opis. Domicyan dopiero w ostatnim roku swoich rządów krotko prześladował chrześcian i to tylko znaczniejszych, według Klemensa zaś wielkie mnóstwo (πολὺ πλῆθος) wybranych poniosło śmierć razem z apostołami wśród mąk okrutnych i artystycznie obmyślanych. Szczegóły te prawie dosłownie zgadzają się z opowiadaniem Tacyta, ze stracona została chrześcian ingens multitudo i że naigrawano się z ginących, pereuntius addita lubibria[1]. Prześladowanie zaś Nerona, odbyło się w Rzymie, a nie wiadomo czy rozszerzyło się także po prowincyach. Dlatego słusznie mówi Klemens, że ofiary tego prześladowania, zostawiły pośród nas (ἐν ἡμῑν) t. j. pośród nas Rzymian „przykład najpiękniejszy.“ Że zaś według słów Klemensa ta wielka liczba wybranych została dołączona (συνηθροίσθη) do błogosławionych apostołów Piotra i Pawła, oczywiście rozumiał, że i tamci ponieśli śmierć w Rzymie. Kto tych słów nie chce zrozumieć w znaczeniu prostem i dosłownem, musi je dziwnie ponakręcać, a w dodatku i tak nie potrafi wytłumaczyć, dlaczego papież Klemens właśnie Piotra i Pawła z męczennikami nerońskimi stawia za przykład Koryntyanom. To też chyba ze złą wiarą twierdzi Lipsius, że Klemens nie nie wié o pobycie Piotra w Rzymie[2]. Za odpowiedź niechaj posłuży to, co napisał uczony protestant Harnack w komentarzu do listu Klemensowego: Niktby nie spierał się o tę sprawę, gdyby pewni krytycy nie dawali więcej, niż przystoi, wiary owym bajkom rzekomego Klemensa i Chrześcian żydowskich[3].
- ↑ Tacit. Ann. XV. 44. O rafinowanych artystycznych okrucieństwach Nerona zob. także Suet. Nero 12 i 16.
- ↑ „Clemens von Rom weiss überhaupt nichts vom römischen Aufenhalte des Petrus“ (Die Quellen der römischen Petrussage p. 6.) Gruntowną Lipsiuszowi odprawę dał racyonalista Hilgengfeld, Einleitung in das N. T. p. 620-625. Zob. także podobne argumenta u Renan'a, L'Antéchrist p. 185-190.
- ↑ Zob. w Patrum apostolicorum opera. Lipsiae 1876. Fasc. I. w komentarzu do rozd. V: „Lis sub judice adhuc non esset, nisi critici tabulis illis Pseudoclementis vel judaizantium christianorum, plus quam par est, auctoritatis tribuerent.“
