uwielbić Boga“[1]. Wszyscy exegeci, wierzący i niewierzący, przyjmują jako rzecz pewną, że Chrystus mówił o śmierci krzyżowej. Wiedziano więc koło r. 100, kiedy Jan pisał swą ewanielią, że Piotr umarł na Krzyżu. Na pół przezroczysta aluzya była dla wszystkich zrozumiałą[2]. Renan robi trafną uwagę, że trudno pomyśleć, aby Piotr był umęczony gdzieśindziej niż w Rzymie, bo tylko w Rzymie prześladowano gwałtownie[3]. Ja dodam, że nie nie wiadomo z spółczesnych źródeł o prześladowaniach na prowincji; Tacyt mówi tylko o Rzymie, a wśród ofiar wymienia także ukrzyżowanych, crucibus affixi[4].
Gdyby nie zbyt ciasne ramy tej rozprawy, możnaby wspomnieć także o silnych i wszechstronnych argumentach, dostarczanych przez archeologię chrześciańską. Niejeden pomnik chrześciański w istocie wprost łączy się z przybyciem księcia apostołów. Wedlu badań pp. De Rossi i Armelini jedne z najdawniejszych katakomb, ostryańskie, niedaleko od ś. Agnieszki, są owem miejscem ad Nymphas, gdzie według dawnej tradycji sakrament chrztu ś. udzielał Piotr apostoł, ubi Petrus baptizabat, a jeszcze dzisiaj tam widzieć można w skale wykute krzesło, przed którem znowu od roku 1880, jak niegdyś w pierwszych wiekach, w dniu 18 stycznia, liczne palą się lampki, bo jest to krzesło, na którem po raz pierwszy siadywał Piotr błogosławiony, sedes, ubi prius sedit Petrus apostolus, jak mówi stary dokument z czasów Grzegorza W.[5].
- ↑ Joan. XXI. 18.
- ↑ Renan: Nous Savons avec certitude que Pierre fut crucifié (L'Antéchrist p. 189). Zwracam uwagę, że οἵσει w greckim oryginale jest daleko wyrazistsze, niż ducet w łacińskiej wulgacie, a może znaczyć dźwigać w górę, tak, iż aluzya do krzyża więcej jest widoczna.
- ↑ L'Antéchrist p. 186 i 555.
- ↑ Renan utrzymuje, że prześladowanie Nerona wywołało gwałowną przeciw chrześcianom represyą w Smyrnie, Pergamie, i innych miastach Azyi mniejszej. Jednakże ustępy z Apokalipsy (n. p. II. 9-13) na które się powołuje, niekoniecznie tego dowodzą. Mogły bowiem owe zdarzenia, n. p. zabójstwo Antypasa w Pergamie, mieć miejsce znacznie później w ostatnich latach Domicyana.
- ↑ Zob. Kraus: Roma Sotteranca p. 72 i nast. p. 576 i nast.
