Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/107

Rixhöftem, na północnej krawędzi wybrzeża, tam, gdzie skręca nagle w kierunku południowo-wschodnim ku mierzei.
 Układowi rzecznemu pojezierza nadaje właściwy charakter ta okoliczność, że dział wodny oddala się tam znacznie od wybrzeża, nie znajduje się w pośrodku, lecz blizko krawędzi południowej i wschodniej pasma wzgórz i nie tworzy jednolitej linii, lecz kilka węzłów hydrograficznych. Skutkiem tego, system rzeczny pojezierza jest zawikłany, i istnieje przeciwieństwo między jego częścią północną a południową. Rzeki, spływające ku południowi, należą tylko swemi źródłami do pojezierza, i, dążąc wprost w dolinę Wisły, Bugu i Narwi, mają prawie wszystkie ten sam kierunek — południowo-wschodni. Są to mianowicie, licząc od wschodu do zachodu, dopływy Biebrzy: Łyk i Wisa, dopływy Narwi: Pisa, Szkwa, Rosoga, Omulew, Orzyc, oraz dopływ Bugu: Wkra. Ostatnia, Wkra, różni się swym górnym biegiem od innych, skręca kilka mil za swem źródłem, łukiem otwartym na północ, ku zachodowi, tworząc granicę między Królestwem Polskiem a Prusami, i następnie dopiero, opuściwszy linię graniczną, powraca do swego pierwotnego kierunku, południowo-wschodniego. Niemcy nazywają tę rzekę na swojem terytoryum Neide albo Soldau. Dwie tylko rzeki, spływające z pojezierza, wyłamują się zupełnie z tego kierunku: na wschodzie Biebrza (dopływ Narwi), na zachodzie wspomniana już wyżej Drwęca. Obie płyną w kierunku południowo-zachodnim.
 Między źródłami Omulewa, Wkry i Drwęcy znajduje się najważniejszy węzeł hydrograficzny pojezierza Pruskiego w t. zw. górach Szeskich (Kernsdorfer Berge), między Lubawą (Löbau), Ostródą (Osterode), Olsztynkiem (Hohenstein) i Niborkiem (Neidenburg). Mniej więcej w pośrodku tej wyżyny, w pobliżu źródeł Wkry, znajduje się pamiętna bitwą z r. 1410 miejscowość Tannenberg. Z tej grupy wzgórz spływa większa połowa rzek pojezierza Pruskiego; oprócz wymienionych już: ku zachodowi do Wisły — Osa, ku północy, do morza — Pasarga, ku północnemu wschodowi do Pregoły — Łyna (Alle). Pasarga wpada poniżej Brunsbergi do zatoki Fryskiej, Łyna, największa z zachodnich rzek pojezierza, łączy się pod Welawą (Wehlau) z Pregołą. Otrzymuje ona po stronie wschodniej kilka małych dopływów z grupy wiel-