Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/113

tylko w kącie południowo-wschodnim między dolną Brdą i Notecią, oraz w okolicy Pucka. Po lewej stronie są znacznie większe obszary ziemi urodzajnej. Takie rozległe pustkowia, nie nadające się prawie wcale do uprawy, jakiemi są lasy Tucholskie, okolice Lauenburga i Bytowa, lub szeroki pas wybrzeża nad jeziorem Łeba (ryc. str. 89), można znaleźć na pojezierzu Pruskiem tylko w moczarach nad zatoką Kurońską. Wielka „Puszcza Jańsborska“ miedzy jeziorami Śniardwy a granicą Kr. Polskiego, jest tylko pokryta lasem, ale posiada ziemię nie najgorszą. Wewnątrz kraju, w określonej wyżej części środkowej pojezierza, można też spotkać miejscami wyspy urodzajne, nadające się nawet do uprawy pszenicy. Cała zaś część zachodnia, między dolną Drwęcą a morzem, i Wisłą a górną Drwęcą i kanałem, łączącym jeziora zachodnie z zatoką Fryską, odznacza się glebą dobrą. Obszar ten obejmuje starą ziemię Chełmińską oraz Pomezanię i łączy się na północnym zachodzie z żuławami w nizinie Wisły. Nizina ta jest najurodzajniejszą częścią całego obszaru. Nizina przy ujściu Niemna nie ustępuje jej pod względem dobroci gleby, ale nie jest jeszcze dostatecznie skanalizowana i brak jej jeszcze wiele do tego rozwoju, którym zadziwiają żuławy nadwiślańskie.
 Płodów mineralnych pojezierze Pomorskie i Pruskie, z powodu grubości osadów diluwialnych, pokrywających starsze formacye geologiczne, nie posiada. Na zachodzie tylko, przy ujściu Odry, występuje na powierzchnię kreda. W południowej części pojezierza Pruskiego istnieją pokłady węgla brunatnego, dotąd zaniedbane prawie zupełnie. Jedyną kopaliną, oprócz torfu, jest bursztyn. Wydobywają go z ziemi, częściej wyławiają z morza, zwłaszcza na wybrzeżu Sambijskiem.
 Pod względem klimatycznym pojezierza nie różnią się zasadniczo od W. Ks. Poznańskiego i Szląska. Podamy więc ogólną charakterystykę stosunków klimatycznych na całym obszarze ziem polskich w Prusach na końcu tego rozdziału.
 B. Dolina Warty i Noteci. Jeżeli z pojezierza Pomorskiego zwrócimy się ku południowi i przekroczymy Noteć, to wstąpimy w kraj, różniący się znacznie od omawianego powyżej, — z powierzchnią lekko falistą, na której wyjątkowo tylko zarysowują się większe wzniesienia, miejscami zupełnie równy, z rzeczkami, pły-