Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/122

przestrzeni 4-milowej. Dopływy z lewej strony są maleńkie. Warta przepływa kraj, który nas tu zajmuje, tylko swym biegiem dolnym, od Pyzdr do Skwierzyny (Schwerin). Powstaje ona na wyżynie Małopolskiej i płynie bardzo krętem łożyskiem początkowo wśród wzgórz, następnie w szerokiej dolinie ku północy, aż do Koła. Tam zwraca się ku zachodowi, przecina granicę za Pyzdrami i zatrzymuje swój kierunek zachodni do Śremu. Od Śremu do Murowanej Gośliny płynie przez Mosinę i Poznań ku północy, następnie skręca łagodnym łukiem znowu ku zachodowi, przyjmuje na krótkiej przestrzeni, między Skwierzyną i Santokiem, po raz trzeci kierunek północny i, powróciwszy do zachodniego kierunku, wpada pod Kistrzynem, w prowincyi Brandenburskiej, do Odry. Spadek jej w górnym biegu jest dość silny, w dolnym niewielki. Poziom wody wynosi nad granicą W. Ks. Poznańskiego 70, pod Śremem 60, Poznaniem 51, Skwierzyną 23, Santokiem 20, Kistrzynem 13 m. Jest spławna dla średnich statków na całej przestrzeni w W. Ks. Poznańskiem. Dopływy jej po prawej stronie są małe. Do większych należą: Ner w Królestwie Polskiem (ujście powyżej Koła), Września, powstająca w okolicach Gniezna (ujście powyżej Pyzdr) i Wełna, wypływająca z jezior między Gnieznem a Trzemesznem (ujście pod Obornikami). Pod Poznaniem wpadają do Warty dwie małe strugi: Cybina i Główna. Większe są lewe dopływy Warty. Największy z nich, Prosna, płynie w kierunku północnym, tworząc granicę między Królestwem Polskiem a Szląskiem i W. Ks. Poznańskiem. Tylko pod Kaliszem granica oddala się na małej przestrzeni od rzeki, ku zachodowi. Obra stanowi w swym stanie teraźniejszym sieć kanałów, ciągnących się w rozmaitych kierunkach wśród bagien i łąk niskich. Powstaje ona na niewyraźnym dziale wodnym w południowo-wschodniej części kraju, w pobliżu Koźmina i płynie jako samodzielna rzeka w kierunku południowo-zachodnim, ku Odrze. Z moczarów tych wydobywają się ostatecznie dwie rzeki. Jedna z nich wpada pod nazwą Zgniłej Obry do Odry, w pobliżu miejscowości Tschirzig, druga zwraca się ku północy, przepływa szereg jezior: Chobienickie, Zbąszyńskie i Trzcielskie, i uchodzi pod Skwierzyną do Warty. Jest ona spławna od Zbąszynia aż do ujścia. Jeden z kanałów obrzańskich łączy ją z Wartą pod Mosiną, przyjąwszy spływającą z północnego zachodu Mogil-