Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/128

szczytami wznosi się ponad 800 m. Ku temu systemowi gór biegnie od wschodu potężne, wydłużone pasmo Karpat. Nie styka się jednak z Sudetami, lecz wymija je, skracając łagodnym łukiem ku południowemu zachodowi. Pomiędzy obu pasmami pozostaje nad Odrą, Beczwą i Morawą dolina, zwana Bramą Morawską, tworząc wygodne przejście z niziny północno-europejskiej ku południowi. Opis Karpat podamy w całości przy opisie Galicyi i Księstwa Cieszyńskiego. Tu zaznaczamy tylko, że ostatnie stoki gór Karpackich tworzą na wschodzie granicę południową wyżyny Szląskiej.
 Wzdłuż Sudetów ciągnie się po obu stronach Odry niezbyt szeroka dolina, zwana zatoką Szląską. Powstała ona prawdopodobnie przez zapadnięcie się powierzchni i odznacza się wielką urodzajnością, dzięki pokładom loessu i zwietrzałych produktów wulkanicznych. Grzbiety Sudetów opadają ku niej stromo, a silne pochylenie uwydatniło się jeszcze więcej, skutkiem częściowego spłókania stoków przez wody. Jest to widoczne zwłaszcza na północnym zachodzie, między Zgorzelicami (Görlitz) a Świdnicą (Schweidnitz), gdzie z pierwotnego podnoża gór pozostały tylko pojedyńcze skały bazaltowe w postaci bardzo stromych szczytów. Najwyższy z nich, Szpicberg pod Goldbergiem (między Lignicą a Hirschbergiem), wznosi się 500 m. nad poziom morza; Landeskrone pod Zgorzelicami ma 419 m. wysokości. Wzdłuż północnych stoków gór Kacbachu, Sowich i Reichensteinu ciągnie się od północnego zachodu ku południowemu wschodowi wązka kotlina, oddzielona od właściwej zatoki Szląskiej grupami wzgórz granitowych, pokrytych przeważnie bazaltem. Są to: między Kacbachem a Bystrzycą góry Strzygłowskie (Striegauer Berge), dochodzące do 354 m wysokości; między Bystrzycą a Ślęzą, w półkolu utworzonem przez dolinę wody Sobockiej — Sobótka (Zobtenberg), nosząca na swym szczycie (725 m.) odwiedzaną tłumnie przez pątników kaplicę (ryc. str. 107); wreszcie, między Ślęzą a Nisą Kładzką, rozdzielone Olawą, góry Strzeleckie, które w swej części wschodniej dosięgają 390 m. Poza ten szereg wzgórz, zatoka Szląska sięga ku północy do wzgórz Dalkowskich (w pobliżu Głogowy), na północnym wschodzie, po prawej stronie Odry, przechodzi w wyżynę Szląską, a na południu łączy się z Bramą Morawską.