Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/136

 Gleba. Powierzchnią wyżyny i znacznej części zatoki Szląskiej tworzą znane nam już jałowe osady dyluwialne, gliny, piaski, żwiry i głazy narzutowe. Są to pozostałości tego samego lodowca skandynawskiego, który później, cofnąwszy sie ku północy, po za krainę wielkich dolin, usypał swemi morenami wzgórza pojezierzy nadbaltyckich. Na wyżynie Szląskiej takim wyraźnym nasypem morenowym jest szeroki wał gór Kocich czyli Trzebnickich, przedłużający się po lewej stronie Odry aż do Flemingu. Te osady dyluwialne uległy w ciągu wieków rozmaitym zmianom, zostały zrównane i wypłókane przez wody, użyźnione szczątkami gnijących roślin, pokryły się na miejscach niskich torfowiskami, w dolinach rzek osadami aluwialnemi, tu i owdzie żyznym loessem, ale wogólności nie utraciły swego pierwotnego charakteru. Wyżyna i zatoka Szląska po prawej stronie Odry posiadają glebę nierówną, ale przeważają grunty liche, piasczyste, nadające się tylko częściowo do uprawy zboża. Żyto i owies są tam obok kartofli najważniejszemi płodami rolniczemi. Nie brak jednak na tej rozległej przestrzeni oaz urodzajnych, na których uprawiają z powodzeniem pszenicę, jęczmień, len, a nawet tytuń i wino. Znajdują się one w dolinach, wypełnionych namułami rzecznemi, oraz tam, gdzie wyłoniła się warstwa gliny marglowej lub osadził się loess. Po lewej stronie Odry, zwłaszcza na wyżynie w północnej części zatoki Szląskiej, gleba jest wogólności jeszcze gorsza, niż po prawej stronie rzeki. Prawie połowę kraju zajmują tam jałowe wrzosowiska, porośnięte częściowo lasami, poprzerywane torfowiskami, wśród których utrzymały się niezliczone, małe stawy (głównie na zachodzie) i sączą się maleńkie strumyki. Na obszarze tym, obejmującym około 150 mil kwadratowych, rzadko rozsiedlona ludność zajmuje się głównie hodowlą ryb i przemysłem, opartym na naturze kraju (huty szklane, górnictwo, pędzenie smoły i t. p.). Najważniejszemi produktami rolniczemi są tam kartofle, żyto i tatarka. Wrzosowiska te ciągną się szerokim pasem od Odry ku zachodowi i sięgają od Lignicy i Bolesławia (Bunzlau) na południu, do wzgórz Dalkowskich i ich przedłużenia na północy. Poza temi wzgórzami, w okolicy Głogowy, Bytomia (który należy odróżniać od Bytomia górnoszląskiego, w okręgu węglowym, po prawej stronie Odry) i Zielonogóry (Grünberg), znajduje się kilkunastomilowy obszar,