Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/138

Nadto góry dostarczają rozmaitych pożytecznych kamieni, używanych do budowy, jak i do przemysłu. Łomy granitu znajdują się na Sobótce (Zobtenberg) w górach Strzygłowskich, Strzeleckich, pod Zgorzelicami; szarego piaskowca w górach Heuscheuer, w kotlinie Kładzkiej, nad Bobrem pod Lwowem (Loewenberg), Bolesławiem (Bunzlau), oraz na Górnym Szląsku po prawej stronie Odry; bazaltu i porfiru na górze Św. Anny i w rozmaitych okolicach Sudetów; czerwonego piaskowca pod Neurode. Oprócz tych kamieni najpospolitszych, Szląsk posiada marmur w przedgórzach po lewej stronie Odry, kamień wapienny w północnej, gips w południowej części wyżyny Szląskiej, łupek do pokrywania dachów w górach pod Zuckmantlem i nad Kwissą, glinkę porcelanową w kotlinie Kładzkiej i pod Hirszbergiem, serpentyn i chryzopras pod Ząbkowicami i Niemczynem (Nimptsch) nad Ślęzą, fluspat w kotlinie Kładzkiej nad górną Nisą, oraz liczne a różnorodne źródła mineralne u podnóża Sudetów.
 Stosunki atmosferyczne. Wązki pas ziem polskich w Prusach posiada klimat środkowo-europejski, wogólności więcej zbliżony do zachodniego morskiego, niż do wschodniego kontynentalnego. Przeciętna temperatura roczna wynosi 6 — 8°, różnica między najwyższą a najniższą temperaturą 20 — 23° Celsiusza, przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie, w połowie maja następuje wszędzie nagłe obniżenie się temperatury o kilka stopni, skutkiem przeważania wiatrów północnych (Ś-ty Mamert, Pankracy, Serwacy, Bonifacy); opady atmosferyczne są rozłożone dość równomiernie na wszystkie pory roku, częstsze w półroczu zimowem, obfitsze w letniem. Na 100 dni przypada przeciętnie 37 — 45 deszczowych. Różnice uwydatniają się tylko o tyle, o ile pojedyńcze części tego obszaru są mniej lub więcej oddalone od morza (Atlantyku), sięgają mniej lub więcej ku północy, posiadają mniejsze lub większe wzniesienie po nad poziom morza. Tylko wschodnia część pojezierza Pruskiego posiada klimat, zbliżający się już znacznie do kontynentalnego. (Baltyk jako morze nie wywiera wielkiego wpływu na stosunki klimatyczne, odgrywa rolę zamkniętego jeziora). Przeciętna temperatura roczna wynosi na wschodzie pojezierza Pruskiego nie wiele więcej, niż 5° Cels., w Królewcu 5,37, w Tylży 5,10, a w Orzyszu, w powiecie Jańsborskim (Johannisburg) spada do