Zachodnich i Szląska. Wszystkie te prowincye posiadają na ogół te same warunki geograficzne, klimatyczne i etnograficzne, a jako część państwa pruskiego, tę samą administracyę, prawodawstwo, stosunki komunikacyjne, wspólne warunki życia publicznego i ekomicznego[1]. Obok tych licznych cech wspólnych istnieją jednak bardzo znaczne różnice zewnętrzne i wewnętrzne, rzucające się odrazu w oczy przejeżdżającemu przez te kraje, i takie, które można zauważyć dopiero przy bliższem rozpatrzeniu się w stosunkach i zetknięciu się z ludem. Są to różnice, wynikające z dziejów tego kraju. Każda z tych teraźniejszych prowincyi państwa pruskiego przechodziła inne koleje. Jedne wcześniej, drugie później wzięły udział w ogólnem życiu narodu, dłużej lub krócej były z nimi połączone, wcześniej lub później przeszły pod panowanie Krzyżaków i Prus, poznały tylko rządy pruskie lub też pozostawały przez czas dłuższy pod władzą Czechów i katolickiej Austryi, wreszcie jedne z nich posiadają od niepamiętnych czasów ludność rdzennie polską, w innych Polacy dzisiejsi są potomkami szczepu bardzo spokrewnionego (Kaszubi), lub żywiołem przynajmniej w części napływowym, mają w swych żyłach mniej lub więcej krwi niemieckiej, a może i litewskiej.
Wszystkie te okoliczności wpłynęły znacznie na charakter i sposób myślenia ludności polskiej, na kulturę i ogólne stosunki kraju, przynajmniej o tyle, że chcąc dać jasny obraz tych stosunków, najbezpieczniej będzie uwzględnić uwydatniające się różnice i podzielić całość na te części, na które rozpada się pod względem administracyjnym, zwłaszcza, że podział ten opiera się wogólności na rozwoju historycznym. Rozpoczniemy ten przegląd szczegółowy charakterystyką stosunków w W. Ks. Poznańskiem, jako tej dzielnicy, która najwcześniej występuje w dziejach i do tej pory najwybitniejszą odgrywa rolę na obszarze ziem polskich w Prusach.
- ↑
Błąd w druku; powinno być – ekonomicznego.
