Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/143

lesławia, skręca tam ku północy, idzie wzdłuż rzeki aż do jej ujścia, omijając jednak Kalisz, następnie zaś zwraca się w kierunku północno-wschodnim przez jeziora ku rzece Zielonej i Wiśle. Na wschodzie W. Ks. Poznańskie graniczy z Królestwem Polskiem, na północnym wschodzie i północy z Prusami Zachodniemi, na północnym zachodzie i południu z Szląskiem.
 Nazwa W. Ks. Poznańskiego powstała r. 1815; od tego też czasu obszar ten stanowi jednostkę polityczną i administracyjną. Złożyły się nań części sześciu województw b. Rzeczypospolitej: Poznańskie prawie całe, tylko bez powiatu wałeckiego i skrawka na zachodzie, oraz utraconego już dawno drogą zastawu starostwa Drahimskiego, całe Gnieźnieńskie, połowa Kaliskiego (69 mil), część Inowrocławskiego (41 mil), część Sieradzkiego (17 mil), część Brzesko-Kujawskiego (11 mil kwadratowych). Należące do W. Księstwa części województwa Poznańskiego stanowią większą połowę całego obszaru (około 260 mil kwadr.). Podając ten podział na województwa, uwzględniamy stan rzeczy z drugiej połowy wieku XVIII. W ciągu dziesięciu wieków, przez które istniało państwo polskie, obszar ten podlegał rozmaitym działom, różne przechodziło koleje, i każda jego część posiada własną historyę, z której możemy w tym przeglądzie przytoczyć tylko najważniejsze szczegóły.
 Początki dziejów narodu polskiego na tej ziemi gubią się w mrokach przeszłości, są osnute przędzą podań i legend, w których trudno odróżnić rzeczywistość od poezyi. To jednak wiemy, że na tym obszarze, a mianowicie w okolicach Gopła, stała kolebka narodu, że tam, pod Kruświcą, powstała pierwsza organizacya, która z biegiem lat doprowadziła do utworzenia się państwa. Przywiązana do istniejącej dziś jeszcze „Wieży Myszej“ legenda o Popielu, którego zjadły myszy, jest zaczerpnięta z niemieckiego zachodu; natomiast w podaniu o rolniku i kołodzieju Piaście, który został powołany do władzy nad ludem, jest pewno odblask rzeczywistości. Jeżeli gdzie, to nad Gopłem, ówczesnem wielkiem Gopłem, które łączyło się z Wisłą i Wartą, przez które prowadziła najważniejsza droga handlowa od Baltyku do doliny Dunaju i dalszego południa, mogła, skutkiem zetknięcia się z obcemi żywiołami, obudzić się świadomość potrzeby organizacyi, i jeżeli kto, to rolnik w tej urodzajnej kujawskiej krainie czarnoziemu mógł przy tej or-