Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/146

Kujawskiego, Inowrocławskiego, Kaliskiego i Sieradzkiego. Szóste z wymienionych na wstępie województw, Gnieźnieńskie, nie istniało jeszcze. Utworzono je w r. 1768 z powiatów: gnieźnieńskiego, kcyńskiego i nakielskiego, które do tej pory należały do województwa Kaliskiego. Z pominięciem tego nowego podziału, od pokoju w Toruniu w r. 1466 do r. 1772 stan terytoryalny obszaru, który stanowi W. Ks. Poznańskie, nie zmienił się w niczem.
 Warunki geograficzne, położenie na zachodzie i nad ważną drogą handlową od Baltyku ku południowi, oraz blizkie sąsiedztwo Niemców, oddziałały bardzo silnie na rozwój stosunków w tej części państwa. Wszystkie te czynniki złożyły się na to, że tam powstały początki organizacyi państwowej, w czasach późniejszych zaś zapewniały tej ziemi stosunkowo wielki ruch handlowy i rozwój ekonomiczny. Także wtedy, gdy skutkiem zamulenia się Gopła i spłynięcia wód, pierwotny związek wodny z Wisłą został przerwany, Wielkopolska nie utraciła swego znaczenia, jako kraj przechodni dla handlu, i miasta jej utrzymywały bardzo rozległe stosunki z centrami handlowemi na zachodzie i południu. Środowisko tego ruchu przeniosło się tylko do Poznania i do miast południowych dzisiejszego W. Księstwa, leżących nad głównemi traktami. Cały handel spoczywał w rękach żydów i mieszczan niemieckich, którzy w tym kraju odgrywali rolę daleko jeszcze wybitniejszą, niż w innych okolicach państwa. Sąsiedztwo z Niemcami sprawiło, że tam, zwłaszcza w epoce podziału, po śmierci Krzywoustego, książęta, odwołując się często do pomocy cesarza, utrzymując stale stosunki z Niemcami, więcej niż gdzieindziej (oprócz Szląska) ściągali do swoich posiadłości osadników niemieckich. Ostatecznie zapewne tylko połączenie wszystkich prawie ziem polskich w ręku Władysława Łokietka, mądre rządy Kazimierza Wielkiego i zwycięzkie wojny Jagiełły z Krzyżakami, zapobiegły wczesnemu zniemczeniu się tych okolic, w sposób podobny, jak się to stało na Szląsku. W epoce wielkiego rozwoju państwa polskiego mieszczanie niemieccy przyswajali sobie język polski i ostatecznie polszczyli się zupełnie. Napływ nowych przybyszów z zachodu i południa nie ustawał jednak nigdy, a czasami był nawet bardzo silny, jak np. w czasie reformacyi. Tem tłómaczy się między innemi stosunkowo bardzo silny rozwój sekciarstwa w Poznańskiem.