Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/157

fikcyjna, zwłaszcza w Poznańskiem, gdzie wchodzą w grę względy germanizacyjne.
 Najniższą formą organizacyi autonomicznej jest gmina w trzech postaciach: jako gmina wiejska, okrąg dworski (dominialny) i gmina miejska. Gmina, jako ciało samorządne, stanowi równocześnie związek ekonomiczny i polityczny, i załatwia swoje sprawy wewnętrzne samodzielnie, za pośrednictwem swoich własnych organów, pod nadzorem władzy państwowej i wyższych władz autonomicznych. Organizacya gmin w swej formie teraźniejszej opiera się na ustawie z r. 1892; ale początki jej sięgają pierwszej połowy wieku XIX. Na czele gminy wiejskiej stoi sołtys (wójt) (po niemiecku Schulze), wybierany na 6 lat przez członków gminy, zatwierdzany przez rząd. W pracach dopomagają mu wybierani również ławnicy (Schöffe), nie mają jednak prawa mieszać się do jego rządów. Do udziału w wyborach jest uprawniony każdy pełnoletni członek gminy, nie pozbawiony sądownie praw obywatelskich i płacący podatek minimalny; nie wszyscy jednak posiadają równe prawa wyborcze. Właściciele gruntu są uprzywilejowani, a mianowicie posiadają ²/₃ wszystkich głosów. Okręgi dworskie nie należą zazwyczaj do gminy wiejskiej, mogą jednak być z nią połączone na życzenie właścicieli i za zgodą zarządu gminy. W okręgu samodzielnym właściciel posiada wszystkie prawa i ponosi wszystkie ciężary gminne, podatkowe, szkolne, drogowe i t. d. Wójt lub właściciel okręgu dworskiego posiada władzę policyjną na swojem terytoryum, ale tylko w zastępstwie policyi rządowej (żandarma). Zupełnie konsekwentnie i wszechstronnie jest przeprowadzona zasada autonomiczna w gminach miejskich. Posiadają one wszystkie prawa samorządu, załatwiania swoich spraw wewnętrznych gospodarczych, nakładania podatków, utrzymywania szkół i policyi. Członkowie gminy wybierają według systemu trzyklasowego (plutokratycznego) radę miejską, która mianuje swego przewodniczącego, wybiera burmistrza i członków („radnych“) magistratu. Burmistrz może objąć urząd tylko wtedy, jeżeli zyska zatwierdzenie rządu. Wyboru burmistrzów polskich władza państwowa od niedawnego czasu nie zatwierdza z zasady.
 Wyższą organizacyą autonomiczną, a zarazem związkiem gospodarczym i politycznym, jest powiat. Posiada on własną re-