Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/171

tylko jarzębinę, pseudoakacyę, kasztan, jesion, drzewa owocowe, niekiedy także lipy, klony lub platany. Ale mimo to topola, a zwłaszcza topola czarna, rzadziej włoska, nadaje swoim ogromem i ugrupowaniem krajobrazowi właściwy charakter. Tu pojedyńczą koroną wybiega wysoko ponad wierzby przydrożne, ówdzie tworzy wspaniałe aleje, gdzieindziej w grupach pilnuje kościołów i wejścia bram cmentarnych, długiemi szeregami okrąża stawy lub towarzyszy rowom i wybrzeżom jezior, otacza wieńcem chaty wieśniacze, liczne zabudowania dworskie, pojedyńcze domy i całe osady. Czy znajdujemy się na czarnej ziemi kujawskiej pod Inowrocławiem, Strzelnem lub Kruświcą, czy na piasczystych Pałukach pod Pakością i Żninem, na glinach Krajny za Nakłem i Bydgoszczą, czy na żyznych nizinach nadobrzańskich pod Kościanem lub Krzywinem — wszędzie przedewszystkiem rzuca się w oczy swoim ogromem, świeci latem z daleka ciemną zielenią swych liści, zimą dodaje ponurości krajobrazowi, wyciągając ku chmurnemu niebu nagie, czarne konary. Gdzie nad dachami strzech lub przy kościele spotykamy grupy topoli, możemy przypuszczać, że to wieś polska i kościół katolicki. We wsiach czysto niemieckich rzadziej widujemy to drzewo, chociaż i Niemcy nie wyrzekają się zupełnie sadzenia topoli.
 Przystępujemy po tych kilku uwagach ogólnych do szczegółów i rozpoczynamy przegląd powiatów i ważniejszych miejscowości W. Księstwa, od dzielnicy najstarszej, od Kujaw i jeziora Gopła. Część kujawska W. Księstwa Poznańskiego należała dawniej w całości do powiatu Inowrocławskiego. Podzielono go w r. 1887 na dwa powiaty: Inowrocławski i Strzeliński. Cały ten kraj jest urodzajną równiną, na której na południu tylko, wśród jezior, wznoszą się pojedyńcze wzgórza. Pierwotna stolica Piastów, Kruświca (Kruschwitz), utraciła od wieków swoje znaczenie, jest dziś małem niepozornem miasteczkiem. Tylko stary kościół (ryc. str. 94), niegdyś katedra biskupstwa Kruszwickiego oraz „Mysza wieża“ (ryc. str. 120), szczątek zburzonego za wojen szwedzkich zamku książęcego, świadczą jeszcze o dawnej świetności. Kruświca posiada niespełna 3,000 mieszkańców, w tej liczbie ²/₃ katolików, Polaków. Większe cokolwiek jest miasto powiatowe Strzelno (Strelno), które przy ostatnim powszechnym spisie ludno-