rakterem prawie czysto niemieckim. Okolica ta była przed kilkudziesięciu laty jeszcze przeważnie polską; zgermanizowała ją częściowo szlachta, oddając ziemię Niemcom. W mieście od wieków Niemcy odgrywali rolę wybitną. Nabrało ono znaczenia i poczęło rozwijać się dopiero pod rządami pruskiemi, odkąd z rozporządzenia Fryderyka II, przekopano nizinę między Brdą i Notecią pod Nakłem i przez zbudowanie kanału Bydgoskiego (ryc. str. 146) utworzono nową, ważną komunikacyę wodną między Wisłą a Odrą.
Bydgoszcz stał się wtedy środowiskiem ruchu handlowego i rozwijał się tem szybciej, że władze otoczyły go szczególną protekcyą, jako miasto w znacznej części niemieckie. Dziś już język polski słyszy się tam nieczęsto poza kościołem farnym i zaułkami, zamieszkanymi przez robotników. Jest to drugie co do wielkości miasto w Księstwie. Posiada 52,154 mieszkańców (około 1/4 katolików, 1/7 Polaków). Jest stolicą obwodu regencyjnego i stanowi powiat osobny, miejski. Posiada wielką załogę wojskową, wielki ruch handlowy, wielki przemysł (młyny, obrabianie drzewa), kilka
