Pałuk, posiada jednak taki sam grunt piaszczysty, taką samą obfitość jezior i silnie sfałdowaną powierzchnię. Największem i najważniejszem miastem w powiecie jest Trzemeszno (Tremessen), pełne pamiątek i wspomnień historycznych, niestety, po części zniszczonych lub przebudowanych gmachów starożytnych, między którymi zasługuje na szczególną wzmiankę kościół, nie tyle dla piękności budowy, zeszpeconej przy przebudowaniu, ile dla swej wielkości i bogactwa w dzieła sztuki i cenne pamiątki. Pod rzą-
(Z albumu Nap. Ordy).
dami pruskiemi, zwłaszcza w latach ostatnich, Trzemeszno utraciło swe dawne znaczenie, jest brudną, odrapaną mieściną, pozbawioną ruchu handlowego i przemysłowego. Sławne w połowie wieku XIX gimnazyum zostało zwinięte do połowy i zamienione na progimnazyum. W r. 1900 Trzemeszno posiadało 5,030 mieszkańców, w tej liczbie około 4,000 katolików i niewiele mniej Polaków. Miasto stołeczne powiatu, Mogilno, jest znacznie mniejsze (3,530 mieszkańców), ale daleko ruchliwsze i rozwija się powoli, ale stale.
