Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/182

żymy, mimo ogólnej jednolitości, jednak pewne różnice, zarówno w budowie powierzchni i rodzaju gleby, jak i stosunkach narodowo-politycznych. Wzgórza, które w obwodzie Bydgoskim, z wyjątkiem pow. Witkowskiego i części Gnieźnieńskiego oraz Kujaw, bądź co bądź urozmaicają krajobraz, przerywając nużącą jednostajność równiny, zanikają w Poznańskiem. Cały ten kraj, z wyjątkiem szerokiej smugi wzgórz, ciągnących się z południowego wschodu ku północnemu zachodowi, jest niemal tak równy, jak Kujawy. W glebie i tu przeważa piasek, tak samo jak w Bydgoskim. Ale piasek ten posiada na ogół znacznie większą domieszkę gliny, a nad Obrą znajdujemy osuszone moczary, przypominające prawie glebę Kujawską, chociaż skład geologiczny tej ziemi jest inny. Tylko na zachodzie zbiegają się oba obwody regencyjne we wspólnych jałowych piaskach. Tak samo w południowej, jak i w północnej części Księstwa, zdaleka już uwydatnia się sąsiedztwo Brandenburgii. Dalszą i bardzo widoczną różnicę stanowi brak jezior. Są one w obwodzie Poznańskim stosunkowo daleko mniej liczne i rozległe, niż w Bydgoskim, tworzą wprawdzie miejscami także grupy, ale grupy te toną przeważnie w piaskach zachodu. Wreszcie pod względem polityczno-narodowym, w Poznańskiem daleko mniej czuć przewagę niemczyzny; nawet w powiatach zachodnich, sąsiadujących z Brandenburgią (z wyjątkiem Skwierzyńskiego). Pochodzi to stąd, że Poznańskie później dostało się pod panowanie pruskie i tam nie rozpoczęto odrazu, zaraz po zajęciu, akcyi germanizacyjnej na wielką skalę. Najmniej, oczywiście, ślady germanizacyi są widoczne na wschodzie. Znajdujemy tam jeszcze liczne powiaty (14), w których Polacy stanowią przeszło 80% ludności, gdy w Bydgoskim jest ich już tylko 2.
 Powracamy do tego punktu, na którym przerwaliśmy swą wędrówkę po powiatach. Z Witkowskiego przedostajemy się do Wrzesińskiego. W postaci powierzchni, naturze gleby i ogólnych stosunkach różnicy nie zauważymy tam żadnej. Ta sama równina z rzadko rozsianemi niskiemi pagórkami, te same chaty, nawet ta sama rzeka, Września; tylko jezior, które w pow. Witkowskim zalewają znaczny obszar, tam niema. Z dwóch miast powiatu, stołeczne, Września (Wreschen), posiada 5,517 mieszkańców, Miłosław