Dosyć trudno będzie odpowiedzieć na pytanie, postawione w nagłówku. Trudność polega nie na tem, żeby statystyki odpowiedniej nie było, tylko że ona jest bądź fałszowana, bądź nieumiejętnie robiona. Do fałszowania przyczyniają się względy polityczne, nakazujące np. w Niemczech lub Brazylii zmniejszać
ilość Polaków jak można najbardziej; do nieumiejętności zaś zaliczyć trzeba długoletnie kwestye: na czem oprzeć kwalifikowanie narodowościowe ludności? Dopiero w ostatnich czasach, i to nie wszędzie, pytanie to rozwiązane zostało w zasadzie pomyślnie.
Jak mianowicie?
Oto tak, że o przynależności narodowej stanowi ostatecznie wola i świadomość jednostki. A język? a pochodzenie? a kultura? Są to niewątpliwie cechy bardzo doniosłe, przeważnie decydujące, jednak niezawsze. Mamy naprzykład Belgijczyków i Kanadyjczyków, używających wyłącznie języka francuskiego, a uważających się za naród odrębny; mamy znów Alzatczyków lub Bretończyków, mówiących mało, lub wcale nie mówiących po francusku, a przecież Francuzów z przekonania i z woli. Podobnie rzecz się ma ze Szwajcarami. Więc chociaż z cech zewnętrznych jednostki można prawie zawsze wyrozumieć jej przynależność narodową, należy wszakże zachować pod tym względem ostrożność.
Dlaczego o tem mówimy?
Dlatego, że uwagi nasze powinny w pewnej mierze wytłumaczyć czytelnikowi i trudność statystyki narodowościowej wogóle i fakt fałszowania naszej statystyki np. przez Niemców. Opierając
