Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/191

sze (1,454 mieszk.), zaludnione prawie wyłącznie przez Polaków. Z innych miejscowości zasługuje na wymienienie wieś Owińska, położona w pobliżu Poznania w powiecie wschodnim wiejskim, z wielkim zakładem dla obłąkanych.
 Płynąc dalej Wartą, która przepływa wszystkie trzy powiaty poznańskie, dostajemy się do pow. Obornickiego. Wzgórza po za Owińskami już maleją i zanikają; przed nami rozciąga się równina, a w północnej części powiatu napotykamy rozległe bagna. Miast posiada powiat ten cztery: Oborniki z 3,604, Rogożno z 5,020, Ryczywół z 1151 i Murowaną Goślinę z 1,513 mieszkańcami. W Obornikach i Rogożnie Niemcy i Żydzi stanowią połowę mieszkańców, w M. Goślinie i Ryczywole przeważają Polacy. Rogożno było niegdyś kasztelanią mniejszą, jest pamiętne tragiczną śmiercią Przemysława II, zamordowanego tam na swym zamku w r. 1296 z polecenia margrabiów brandenburskich. Z zamku tego nie ma już śladu. Pozostał tylko starożytny kościół katolicki (ryc. str. 170). Także Oborniki posiadały niegdyś warowny zamek. W powiecie następnym, Szamotulskim, spotykamy się już z piaskami, zwiastującemi bliskość Brandenburgii. Większa jego część leży po lewej stronie Warty. Z 5 miast powiatu, największe jest stołeczne, Szamotuły (Samter), z 5,242 mieszkańcami (około połowa Polaków). Z gmachów zasługują na wymienienie: piękny kościół, wystawiony przez wojewodę poznańskiego, Łukasza Górkę, z ołtarzem obozowym z pod Wiednia, ofiarowanym kościołowi przez Jana III, oraz zbudowany również przez Górkę zamek z basztą, w której, jak twierdzi legenda, więziono Halszkę z Ostroga (ryc. str. 172). We wspomnienia historyczne jest także bogaty Ostroróg (Scharfenort), niegdyś gniazdo wielkiej rodziny Ostrorogów, obecnie mała mieścina z 1,003 mieszk., przeważnie jeszcze polska. Z reszty miast, Obrzycko (1,563 mieszk.) jest w ²/₃ niemieckie, Pniewy (Pinne) z 2,572 mieszk., w ³/₅ polskie, Wronki z 4,672 mieszkańcami, w połowie polskie.
 Powiat Szamotulski jest ostatni nad Wartą, w którym Polacy posiadają znaczną przewagę. W następnym już, Międzychodzkim, Niemcy stanowią połowę zaludnienia. Powiat ten obejmował dawniej zachodni róg kraju aż do granicy Brandenburskiej. W r. 1887 przepołowiono go na dwie części: powiaty Międzychodzki i Skwie-