Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/227

ty oszczędny, odżywiający się stosunkowo dobrze, i — trzeźwy, odkąd zwiększyła się wśród niego oświata, a zmalała liczba szynków żydowskich po wsiach. Nigdzie jednak w tej dzielnicy nie spotykamy się z typem tak pięknym, zarówno u mężczyzn jak i kobiet, jak na Kujawach, w okolicy Inowrocławia, Strzelna i Kruświcy. Chłop tamtejszy wyróżnia się od innych na swoją korzyść wzrostem i szlachetnością postawy, wyrazistością twarzy, fantazyą i pewnością siebie, co wszystko niewątpliwie pozostaje w ścisłym związku z odwiecznym dobrobytem na urodzajnej glebie. Szczególnych właściwości językowych na Kujawach poznańskich niema. Nigdzie tylko w Księstwie tak konsekwentnie i powszechnie, jak tam, nie wymawiają a i e przez pochylenie: pon, mom, chlib, syr, pyrka (perka — kartofel); nigdzie tak często nie słyszy się starej formy podwójnej: słyszyta, idźta, rzadziej już teraz: idźma. Pod względem wzrostu i pewności siebie, ale nie urody, zbliżają się do Kujawiaków mieszkańcy Krajny, między Koronowem, Nakłem i Wyrzyskiem, oraz lud powiatów południowo-wschodnich, położonych w pobliżu Szląska: Ostrowskiego, Ostrzeszowskiego, Odolanowskiego. Gdy jednak na Kujawach wieśniak jest przeważnie smukły, jak topola, w obu wymienionych okolicach odznacza się więcej barczystością, a posiada rysy twarzy grubsze, wyraz twardszy, w przeciwieństwie zaś do postawy i wyrazu twarzy, wymowę miększą, prawie śpiewną. Język Krajczan różni się znacznie od używanego w innych częściach Księstwa, zbliża się cokolwiek do zachodnio-pruskiego, a odznacza się nadto szczególnym sposobem wymawiania dźwięków nosowych, zwłaszcza ę, które w ustach krajczan brzmi jak przedłużone francuskie en (jenczmień, bende itp.). Sąsiadujący z Kujawuakami Pałuczanie (od Pakości i Łabiszyna po za Wągrówiec) są na ogół drobniejsi, mniej pokaźni pod względem wyglądu zewnętrznego, z chytrzejszym wyrazem twarzy, językiem więcej zbliżonym do literackiego. Pochylenie samogłoski a i e nie jest tam powszechne i mniej wyraźne, formy podwójne słyszy się rzadko, język wogóle uboższy. Za odrębne typy uchodzą, oprócz wymienionych, jeszcze Pleszewiacy i Kościaniacy z niziny nadobrzańskiej. Różnice są jednak nie bardzo wyraźne, uwydatniają się najwięcej w charakterze, stroju u kobiet, zwłaszcza formie czepca, niektórych zwyczajach i pojedyńczych wyrażeniach.