Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/232

Ta strona została skorygowana.

Księstwa, inne dotykają tylko jego krańców północnych (Wisła — kanał Bydgoski — Noteć — Warta — Odra i tor kolejowy, towarzyszący tej drodze wodnej). Wielkiemu Księstwu pozostała tylko jedna arterya komunikacyjna, łącząca je bezpośrednio ze wschodem, ale bardzo podrzędna, bo pozbawiona wszelkich związków z drogami, sięgającemi dalej na wschód — Warta. Wobec tego, o większym rozwoju handlowym mowy być nie mogło, a zupełny zastój handlowy hamował przedsiebierczość przemysłową, zwłaszsza, że w samym kraju do wytworzenia przemysłu na wielką skalę niema żadnej podniety. To też widzimy, że nietylko ludność polska, ale także przemyślniejsi od niej żydzi i popierani przez władze Niemcy w W. Księstwie nie zdobyli się na żaden większy wysiłek w kierunku przemysłowym. Tłumny odpływ żydów i dość znaczny Niemców poznańskich do dzielnic środkowych i zachodnich państwa jest najlepszą ilustracyą tych stosunków. Temi stosunkami tłómaczy się, że mimo zasadniczej zmiany warunków ekonomicznych i społecznych, W. Księstwo Poznańskie pozostało dotąd krajem przeważnie rolniczym, a o ile posiada przemysł wielki i kwitnący, to tylko przemysł związany ściśle z rolnictwem.

∗                    ∗

Wielkie Ks. Poznańskie ma 2,895,770[1] hektarów obszaru. Z tej ogólnej sumy, miasta zajmują 143,834, gminy wiejskie 1,132,960, a okręgi dworskie 1,616,042 ha. Jak już zaznaczono, W. Księstwo posiada glebę stosunkowo dobrą; nieużytków jest niewiele, obszary zalesione, przeważnie piasczyste, zajmują niespełna czwartą, niskie łąki niespełna dziesiątą część kraju. Stosunek roli ornej do łąk i lasów jest następujący:

W obw. reg.
Poznańskim
W obw. reg.
Bydgoskim
W W. Ks.
Poznańskiem
hektarów
Ogółem ..... 1,750,889 1,144,881 2,895,770
Roli ornej .... 1,088,797 672,042 1,760,839
Łąk ...... 138,759 98,927 237,686
Lasów ..... 356,664 236,296 592,940
  1. Według „Handbuch der Grundbesitzes im Deutschen Reiche. VII Prowinz Posen.“ Berlin, 1902.