Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/253

nych także na wywóz, jak np. fabryka maszyn rolniczych H. Cegielskiego (obecnie własność polskiej spółki akcyjnej) dowiodły, że takie przedsiebiorstwa nie mają tam warunków rozwoju. Koszta produkcyi są nie mniejsze, niż na zachodzie, a możność zbytu bardzo ograniczona. Na zachodzie i w środkowych częściach Niemiec nikt nie kupi wyrobów poznańskich, bo miejscowe są tańsze — o cenę transportu, a skutkiem ogromnej specyalizacyi, niekiedy i lepiej wykończone. Na wschodzie zaś wielkie fabryki zachodu, na jakie Poznańskie wcale zdobyć się nie może, są więcej znane, dzięki reklamie, odpowiadającej ogromowi tych przesiebierstw, i budzą więcej zaufania. Wreszcie zaś w W. Księstwie samem popyt na wyroby miejscowe jest znacznie ograniczony przez to, że Niemcy zaspakajają chętnie swoje potrzeby poza granicami kraju, sprowadzają wprost z Berlina, Lipska, Hamburga i t. d. tysiączne przedmioty, nie tylko maszyny, lecz także meble, artykuły spożywcze, cygara, bieliznę, konfekcyę damską i t. d., a tem samem odbierają przemysłowi miejscowemu możność większego rozwoju. Władze i urzędnicy czynią to dlatego, że wyroby te są na zachodzie, w wielkich centrach fabrycznych tańsze, a transport nie wiele ich kosztuje; osoby prywatne z przekonania, że wyroby tamtejsze są lepsze od miejscowych.
 Kraj, który nie posiada wielkiego przemysłu, ani też, skutkiem zamknięcia z jednej strony, niema charakteru kraju przejściowego, nie może oczywiście posiadać także wielkiego handlu. Tak też ruch handlowy W. Księstwa ogranicza się wywozem niezbyt licznych produktów i wyrobów miejscowych na zachód i dowozem artykułów, przeznaczonych wyłącznie na zaspokajanie potrzeb miejscowych. Głównemi przedmiotami wywozu są: zboże, spirytus i cukier surowy; na dowóz składają się: węgiel, metale, kamienie, drzewo, wielkie maszyny, artykuły żelazne do codziennego użytku, wino, piwo, cygara, delikatesy, towary kolonialne, wyroby luksusowe, materyały wełniane, płótno, jedwabie, skóry, wyroby papierowe, konfekcya damska, szkła, wyroby drzewne. Dla tego ruchu handlowego kraju wystarczają zupełnie środki komunikacyjne: drogi wodne, Warta, Noteć, Kanał Bydgoski, Brda, Obra i Prosna, oraz dość gęsta sieć kolei żelaznych. Wodą bywają spławiane tylko materyały surowe, artykuły ciężkie, wielkie, nie ulegające