inne z wymienionym obszarów spokrewnione z Prusakami szczepy litewskie. Zamknięci w swych niedostępnych puszczach i moczarach, Prusacy nie zdobyli się na wytworzenie jednolitej organizacyi państwowej, lecz podlegali władzy licznych panów, którzy jednak w silnem poczuciu solidarności rasowej popierali się zazwyczaj wzajemnie w walce z nieprzyjacielem. Chciwi łupów, a bardzo bitni, byli oni dla Polaków bardzo niewygodnymi sąsiadami, i na pograniczu toczyły się nieustannie krwawe walki. Zaprowadzeniu chrześciaństwa stawiali zacięty i skuteczny opór. Ś-ty Wojciech poniósł z ich rąk śmierć męczeńską, misya Brunona spełzła na niczem, wielkie wyprawy zbrojne Bolesława Chrobrego, Krzy-
woustego i Kędzierzawego nie wydały trwałego skutku. Pobici, cofali się w głąb puszczy i otrząsali się szybko ze skutków porażki, Bolesławowi Kędzierzawemu zadali stanowczą klęskę. Dopiero w początkach wieku XIII chrześciaństwo, głoszone przez zakonników z klasztoru cysterskiego w Łeknie, zaczęło zdobywać sobie grunt w ziemi pruskiej, i doszło do utworzenia osobnego biskupstwa dla nawróconych Prusaków. Niebawem jednak nastąpiła reakcya. Biskup Filip został zamordowany, następca jego Krystyan wypędzony, a krucyata, ogłoszona przez Papieża, skończyła się klęską i zupełnem spustoszeniem ziemi Chełmińskiej. Książę mazowiecki, Konrad, wynagrodził wypędzonego z Prus biskupa
