Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/342

szelskim, na południu mieszkają Polacy, na północy Niemcy. Cały ten obszar posiada glebę urodzajną. Stosunkowo najgorzej jest wyposażony przez naturę Olsztyński. Jest to równocześnie powiat najbogatszy w wody i wzgórza.
 Powiat Brunsberski, położony nad zatoką Fryską, po obu stronach Pasargi, posiada 4 miasta: Brunsbergę (Braunsberg) nad Pasargą z 12,497 mieszkańcami, stolicę biskupstwa Frombork (Frauenburg) z piękną katedrą, w której spoczywają zwłoki Mikołaja Kopernika (2,493 mieszk.), Melzak (Mehlsack) z 4,155 i Ornetę (Wormdit) z 5,247 mieszk. Powiat Licbarski jest położony po oku stronach Łyny (Alle). Z miast posiadają: Licbark (Heilsberg) nad Łyną 5,512, a Gutstadt, również nad Łyną, 4,592 mieszkańców. Powiat Reszelski ma 4 miasta: Reszel (Rössel) z 4,345, Bisztyniec (Bischofstein) z 5,250, Biskupiec (Bischofsburg) z 3,150 i Zebork (Seeburg) z 3,008 mieszkańcami. Powiat Olsztyński obejmuje źródłowiska Pasargi i Łyny i posiada kilka miast, w których także żywioł polski jest dość silnie reprezentowany. Stolica tego powiatu, Olsztyn (Allenstein), nad Łyną, liczyła w r. 1900-ym 24,307 mieszkańców, z których przeszło ¹/₃ stanowili Polacy. Miasto to odznacza się pięknym zamkiem krzyżackim z wieku XIV i wspaniałym kościołem gotyckim (Ś-tego Jakóba) z tegoż czasu. Drugie miasteczko powiatu, Wartembork, nad maleńkiem dopływem Pasargi, Piszą, posiada 4,588 mieszkańców.
 Z powiatów, oddzielających ziemię warmińską od Prus Zachodnich, dwa północne, Holandzki i Morąski, są również czysto niemieckie, ale w przeciwieństwie do Warmi północnej, protestanckie. W Holandzkim znajdujemy miasteczka: Pr. Holland (4,982 mieszk.) i Mühlhausen (2,323 m.); w Morąskim: Morągi, po niem. Mohrungen (4,025), Liebstadt (2,125) i Saalfeld (2,586). Natomiast powiaty południowe, graniczące z ziemią Chełmińską i Lubawską, a mianowicie Ostródzki i Nidborski, mają ludność polską. W obu katolicy stanowią większość, ale na granicach spotykamy się już z Mazurami protestanckimi. Powiat Ostródzki, obejmujący wielką grupę jezior, połączonych kanałami z Nogatem i zatoką Fryską, i stromych wzgórz, z których spływają na wszystkie strony liczne wartkie potoki, posiada glebę mało urodzajną i jest w części pokryty lasami. Na wyżynie, w południowej części tego powiatu,