niego nabywania małych skrawków gruntu przez oszczędnych robotników. Według sprawozdania urzędowego, odczytanego w sejmie pruskim przez hr. Bülowa, Polacy nabyli od r. 1897—1900 w Prusach Zachodnich z rąk niemieckich 31,054 hektary, gdy Niemcy wykupili w tym czasie z rąk polskich 16,434 ha. Zysk po stronie polskiej wynosił 1,154 posiadłości, obejmujące 14,630 ha, czyli blisko 60,000 morgów magdeburskich. Cyfr tych sprawdzić nie możemy. Że jednak chłop polski w Prusach Zachodnich, tak samo jak w Poznańskiem, paraliżuje częściowo działalność komisyi kolonizacyjnej, to nie ulega żadnej wątpliwości.
W uzupełnieniu uwag o komisyi kolonizacyjnej, umieszczonych w opisie W. Ks. Poznańskiego, podajemy tu ogólny pogląd na wyniki działalności tej instytucyi antypolskiej, z uwzględnieniem liczby i obszaru włości, zakupionych od Niemców i Polaków, liczby utworzonych przez nią osad i osiedlonych kolonistów niemieckich, od czasu jej powstania do końca roku 1901.
| Rok | Od Niemców | Od Polaków | ||||
| Wł. wiel. | Drobne | Obszar | Wł. wiel. | Drobne | Obszar | |
| 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 |
2 — — 3 2 3 7 3 8 4 4 22 24 21 |
1 — — — — — — — — — 5 4 1 4 |
1,915 ha — — 1,474 „ 1,287 „ 3,822 „ 3,565 „ 2,571 „ 6,656 „ 1,715 „ 1,946 „ 12,808 „ 16,058 „ 11,595 „ |
25 19 8 9 16 5 6 5 3 3 8 2 4 8 |
12 10 4 2 — 1 1 — 1 — 2 5 6 6 |
13,485 ha 10,126 „ 4,849 „ 6,301 „ 7,243 „ 4,601 „ 4,859 „ 3,693 „ 910 „ 1,805 „ 3,019 „ 2,020 „ 2,450 „ 4,980 „ |
| Razem | 103 | 15 | 65,412 ha | 121 | 50 | 70,342 ha |
