Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/413

i zrzekł się władzy świeckiej na korzyść ks. Albrechta, a sprotestantyzowana jego dyecezya, w której pozostała tylko garstka katolików, została oddana pod jurysdykcyę biskupa warmińskiego. Tak więc z 4 biskupstw po prawej stronie Wisły pozostały ostatecznie dwa, po lewej stronie zaś utrzymał się archidyakonat pomorski. W r. 1825 nastąpiła, na mocy buli „De salute animarum”, reorganizacya stosunków kościelnych w dzielnicach polskich.
 Podzielono wtedy cały obszar nadbaltycki pruski między dwie stare dyecezye, z częściowem tylko zachowaniem tradycyi historycznych. Od tego czasu dyecezya Chełmińska, której Stolicę przeniesiono w r. 1821 z Chełmży (między Toruniem a Chełmnem) do Peplina (inaczej Pelplina), osady cysterskiej w powiecie Starogardzkim, składa się z części następujących: 1) z pierwotnej dyecezyi Chełmińskiej, 2) archidyakonatu Pomorskiego, 3) archidyakonatu Kamieńskiego, który należał dawniej do dyecezyi Gnieźnieńskiej, 4) dekanatu Górznieńskiego, który do tej pory był częścią dyecezyi Płockiej, 5) części południowej dawnego biskupstwa Pomezańskiego. Dyecezya warmińska zaś składa się: 1) z pierwotnej dyecezyi Warmińskiej, 2) b. dyecezyi Sambijskiej i 3) północnej części b. dyecezyi Pomezańskiej.
 Dyecezya Chełmińska w swym stanie teraźniejszym obejmuje powincyę zachodnio-pruską, bez obu powiatów elbląskich, malborskiego i sztumskiego, należących do dyecezyi Warmińskiej, oraz powiatu wałeckiego i części toruńskiego, należących do archidyecezyi Gnieźnieńsko-poznańskiej, nadto zaś większą część powiatów wschodnio-pruskich, nidborskiego i ostródzkiego, powiat bydgoski wiejski i oba niegdyś polskie powiaty dzisiejszej prowincyi pomerańskiej: bytowski i lęborski. Według statystyki urzędowej, dyecezya liczyła w r. 1900-ym 769,166 dusz. Należy do niej 26 dekanatów, a mianowicie: 1) chełmińskie: Chełmno, Chełmża, Golub, Lidzbark, Łasin, Lubawa, Brodnica, Toruń, Wąbrzeżno, Radzyń i Nowe Miasto; 2) pomorskie: Gdańsk, Tczew, Puck, Lębork, Kościerzyna, Starogard, Gniew, Nowe, Świecie i Fordon; 3) kamieńskie: Kamień (Kammin), Tuchola, Człuchów; 4) niegdyś płocki: Górzno; 5) pomezański. Biskup (obecnie Rosentreter) rezyduje w Peplinie; starożytny tamtejszy wspaniały klasztor cystersów, służy za kościół katedralny. Kapituła składa się z proboszcza,