Wychodźtwo polskie w Brazylii znajduje się pod każdym względem w warunkach najpomyślniejszych i dla tego zasługuje na szczególnie baczną uwagę. Chłop nasz przenosi się bowiem w stosunki klimatyczno-geograficzne prawie takie same, ma możność zastosowania swych umiejętności w sposób korzystny i wreszcie nie wynaradawia się, bo otoczenie obce i nie zmierza do tego i nie posiada na to sił. To też niedawno trwa emigracya polska do Brazylii, a już wytworzyła tam potężny zaród nowego społeczeństwa, które przy odpowiedniej pomocy z zewnątrz i wzroście zasobów intelektualnych wewnątrz może się pomyślnie i trwale rozwinąć.
Sporo osób przyszło do przekonania, że warto się emigracyą brazylijską szczerze zainteresować, i wskutek tego niezłe już mamy o niej wiadomości. Ale jednej z najważniejszych kwestyi przedwstępnych, mianowicie ilości mieszkańców polskich w Brazylii, nie rozstrzygnięto dotąd dokładnie. Trzeba przyznać, że próby jednostek były i będą zawsze mniej więcej niefortunne, bo spis ludności przekracza granice ich możności. A tymczasem statystyka państwowa w Brazylii jest równie niedokładna, jak w wielu krajach europejskich, i równie tendencyjna.
Może najsumienniejsze były pod tym względem badania p. Leona Bieleckiego. Według niego, mieszkało przed 2 laty w Paranie 30 do 35 tysięcy Polaków. Cyfra ta uległa później poprawce: mianowicie tenże p. Bielecki i p. Kazimierz Warchałowski sprawdzali powtórnie powyższe liczby i uznali, że, bardzo ostrożnie licząc, można je podnieść do 50.000 (w Paranie). Oprócz tego jest w stanie S-ta Catharina około 5.000 Polaków i w stanie Rio Grande do Sul, według p. Zdanowskiego, księgarza z Porto-Allegre, około 15.000. Nadto rozproszonych po Brazylii wypadnie pewnie co najmniej 5.000. Ogółem więc, według wymienionych wyżej podróżników, w Brazylii jest około 75.000 Polaków.
Według Siemiradzkiego („Polacy za morzem“, str. 13) jest nas w Paranie 60.000, w Rio Grande do Sul („Szlakiem wychodź-
