znajdujemy wszelako próby odcyfrowania przeszłości pod tym względem.
W Polsce natrafiamy na ślady popisów w XVI wieku, ale w XVII o żadnych próbach nie słyszymy, — pisze prof. Korzon — a za czasów Saskich bezrząd czynił już je niemożliwemi, upadek zaś oświaty sprawił to, żeśmy nie mieli bodaj ani jednego pisarza, któryby się o przypuszczalne obliczenie ludności pokusił, aż do czasów Stanisława Augusta. Senator, wojewoda poznański Grzymułtowski, mówił w r. 1667: „Pogłównego nie życzę z tych racyi, z których i pierwszemu (popisowi) byłem zawsze przeciwny, bom w nich widział dedecus z porównania wolnych capitum cum servilibus; widziałem periculum, bo nas policzyć z niego narody mogą“. Nie policzyły też „narody“ głów szlachty polskiej — dodaje prof. K. — ani jej chłopów, ani nawet Żydów polskich, ani mieszczan: nad likiem ludności Rzeczypospolitej przedrozbiorowej zawisła tajemnicza zasłona, której już nikt zedrzeć nie zdoła; można ją tylko uchylić nieco i w półmroku mniej więcej prawdopodobne tworzyć obrazy.
Dopiero w trzeciej ćwierci XVIII wieku napotykamy pierwszą podobną hypotezę Niemca Süssmilcha; podług niej, Polska miała posiadać 12 milionów ludzi, ale niewiadomo, na jakich podstawach było dokonane obliczenie. Później zabierali się do tej pracy Staszyc, Czacki i Lelewel. Według Staszyca, w r. 1776 Polska cała liczyła 14.000.000 ludności; Czacki podaje raz 16 milionów, drugi raz tylko 14; Lelewel znalazł dla r. 1764 cyfrę 12.289.000, dość zbliżoną do prawdy, jakkolwiek wadliwie zebraną, co dotyczy także i badań poprzednich uczonych.
Korzon po mozolnych i drobiazgowych poszukiwaniach ułożył statystykę, według której Polska w r. 1771 posiadała 11.420.000 głów ludności. Na terytoryum tem dzisiaj mieszka blizko 50 milionów głów.
Ludność owa dzieliła się (w r. 1791) podług wyznań tak:
| Katolików rzymskich ... | 4.660.000 | głów, | czyli | 53.3 | % |
| Greko-unitów ...... | 2.600.000 | „ | „ | 29.5 | „ |
| Dyzunitów ....... | 300.000 | „ | „ | 3.4 | „ |
| Protestantów ...... | 150.000 | „ | „ | 1.7 | „ |
| Starozakonnych (Żydów) .. | 900.000 | „ | „ | 10.5 | „ |
