Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/523

Liczba ich jednak nie jest wielka. Większość duchowieństwa tamtejszego popiera umiarkowanie politykę germanizacyjną biskupa, a znaczna część bierze z wielką namiętnością i nie przebierając w środkach, udział w walce przeciw wzmagającemu się coraz więcej ruchowi polskiemu. Nabożeństwa bywają oczywiście we wszystkich parafiach czysto polskich odprawiane w języku polskim; gdzie jednak Niemcy stanowią choćby tylko niewielki procent parafian, tam odbywają się także nabożeństwa niemieckie i występuje dążność do ograniczania polskich. W miastach prawie wszystkich uprzywilejowanym językiem kościelnym jest niemiecki. W niemieckim także odbywa się korespondencya z władzą duchowną.
 Organizacya kościoła protestanckiego na Śląsku opiera się, jak wszędzie w Prusach, na organizacyi administracyjnej państwowej. Prowincya Śląska stanowi więc równocześnie prowincyę kościelną protestancką, na której czele stoi konsystorz we Wrocławiu. Językiem kościelnym jest niemiecki. W parafiach z ludnością polską nabożeństwa odbywają się w języku polskim, w mieszanych w polskim i niemieckim. W większej części parafii polsko-protestanckich odbywa się systematyczna praca germanizacyjna, bez żadnego oporu ze stronu ludu. Są jednak także nieliczni pastorowie, którzy dbają o utrzymanie języka polskiego. Ogółem Polaków protestantów jest na Śląsku w obw. reg. Opolskim i Wrocławskim niewiele ponad 25,000.
 Organizacya wyznaniowa żydów na G. Śląsku jest tak samo luźna, jak gdzieindziej. Wszystko, cośmy powiedzieli wyżej o żydach w W. Ks. Poznańskiem i Prusach Zachodnich, odnosi się także do żydów górnośląskich.
 Stosunki szkolne na G. Śląsku nie różnią się prawie niczem od scharakteryzowanych wyżej zachodnio-pruskich, a od poznańskich tylko tem, że na Śląsku także nauka religii odbywa się wyłącznie w języku niemieckim. Nieszczerych żądań centrum katolickiego, aby wykładano w szkołach początkowych naukę religii w języku polskim, władze pruskie nie uwzględniają. W średnie zakłady naukowe G. Śląsk jest bogaty. Gimnazya i wyższe szkoły realne są liczne, między innymi w Opolu, W. Strzelcach, Tarnowskich Górach, Bytomiu, Królewskiej Hucie, Katowicach, Gliwicach, Pszczynie, Raciborzu, Głupczycach, Prudniku, Nisie, Brzegu i Kluczborku;