Strona:Opis ziem zamieszkanych przez Polaków 1.djvu/62

ma okazów i prawie się nie rozwija. Wielkorosyanie zamieszkują północne i środkowe gubernie cesarstwa Rosyjskiego; Małorusini siedzą w południowych, oraz w Galicyi wschodniej, w małej ilości na Bukowinie i Węgrzech; Białorusini, jako lud wiejski, mieszkają w gub. Mińskiej, Mohilewskiej, w większej części Witebskiej i Grodzieńskiej, w części Wileńskiej i Smoleńskiej.
 Do Słowian południowych zaliczają się Serbo-Chorwaci, Słowieńcy i Bulgarowie. Serbowie z Chorwatami mówią prawie jednym językiem; rozdział pomiędzy nimi jest raczej polityczny i religijny. Mieszkają w królestwie Serbskiem, częściowo w Bulgaryi i Macedonii, na Węgrzech i w Austryi; liczba ich przechodzi 7 milionów. Piśmiennictwo od końca wieków średnich pilnie uprawiane, w w. XIX, po dłuższem odrętwieniu, odrodzone, rozwija się bujnie i wszechstronnie.
 Słowieńcy, których liczą przeszło półtora miliona, mają język najbardziej do chorwackiego zbliżony, zamieszkują prowincye austryackie: Styryę, Chorutany i Krainę; naród oświecony, zabiegliwy w handlu i rolnictwie, posiada wcale obfitą i oryginalną literaturę.
 Bulgarowie noszą nazwę od zdobywców swej krainy pod koniec VII wieku, pochodzących z Azyi i będących nie-aryjskiego pochodzenia. Język ich przodków zmienił się pod wpływem stosunków z dzikimi najezdcami oraz z Grekami tak dalece, że za naszych czasów mogły się toczyć spory, czy istotnie był mową przodków dzisiejszych Bulgarów, czy też Słowieńców, lub też wymarłych mieszkańców zdobytej przez Węgrów Pannonii. Język ten, posiadający liczne zabytki treści kościelnej, sięgające VIII wieku, nazywają starobulgarskim, starosłowiańskim, cerkiewnym lub poprostu słowiańskim; jest on mową liturgiczną Słowian obrządku wschodniego (a w małej części i zachodniego) i był u nich językiem prawa i nauki w wiekach średnich; w nim to (ze znaczną domieszką słów miejscowych) pisano na Litwie i Rusi dokumenty prawne aż do początku w. XVII, kiedy natomiast poczęto używać łaciny. Język nowo-bulgarski uległ znacznemu wpływowi tureckiego i greckiego; liter, podobnież jak serbski, używa starosłowiańskich (cyrylicy). Bulgarów w Księstwie i w Macedonii liczą przeszło 5½ milionów. Oświata dość nizko u nich stoi, jako w kraju niedawno z pod zaboru Turcyi wyswobodzonym, ale czyni znaczne postępy i pewno wkrótce zrówna się z europejską.