umysłowych. Mówi poza tym w swych tekstach o poznaniu także przez cogitatio i meditatio. Wszystkie trzy działania: cogitatio, meditatio, contemplatio są dla Ryszarda działaniem umysłowym, animi respectus... animi obtutus... animi contuitus.[1] Dusza więc spełnia wymienione działania poznawcze, wśród których najdoskonalsza jest kontemplacja, i której służą inne działania.[2] Kontemplacja, jako działanie, przenika władzę pojmowania (intelligentia), władzę rozumowania (ratio) i wyobraźnię (imaginatio),[3] które są władzami człowieka. Trzeba więc ustalić, że nie tylko czymś różnym jest dla Ryszarda ciało i dusza, lecz także czymś innym są władze człowieka i władze duszy. Nie mówi Ryszard o władzach ciała. Nie mówi też wprost o władzach człowieka. Skoro jednak cogitatio, meditatio, contemplatio traktuje jako działania duszy, intelektu więc i woli,[4] konstytuujących duszę, i będących jej władzami, z konieczności, obok władz duszy: intelektu i woli, imaginatio, ratio, intelligentia są władzami człowieka. Ryszard operuje pojęciem intelektu i woli w taki sposób, że oczywista jest realna między nimi różnica.[5] Nie omawia bliżej władz człowieka. W każdym razie aż nadto daje w tekstach podstawę do przyjęcia wymienionych rozróżnień.
Działania człowieka. Można traktować działanie ludzkie jako zespół stosunków, wiążących działającego z innymi bytami. W takim wypadku rozprawa niniejsza objęła dotąd raczej stosunki poznawcze między człowiekiem a przedmiotami jego poznania. Pozostały nie omówione stosunki, które dadzą się ogólnie sprowadzić do postępowania i wytwarzania. Mają one to wspólne ze stosunkami ściśle poznawczymi, że są wynikiem także współdziałania intelektu i woli. Tym się jednak różnią, że realizują zasadniczo inne cele bliższe.
3o. Postępowanie. Celem postępowania jest według Ryszarda takie przygotowanie się człowieka od strony moralnej
