się do zrozumienia”.[1] Podkreśla więc fakt, że właśnie człowiek poznaje.
(grupy przedmiotów poznawania człowieka)
Ryszard ustala dalej, że poznanie kontemplacyjne człowieka nie może być przypadkowe. Jeżeli w poznaniu tym trzeba dostrzec Mądrość i poprzez poznawanie rzeczy iść do Boga, a więc porzucać dotychczasowe spectaculum,[2] to należy rozpocząć od rzeczy ostatnich i najbardziej znanych, od zewnętrznych, by przejść do niewidzialnych. I gdy opanujesz wiedzę o rzeczach zewnętrznych — wyjaśnia Ryszard — i w znajomości ich będziesz miał wyćwiczone zmysły, możesz przejść do rzeczy wyższych i zestawić (wiedzę o nich) z wiedzą o duchowych stworzeniach. Po ćwiczeniu na tym stopniu możesz iść wyżej. Od tego daleko są sprawy boskie. Gdy do tych dojdziesz, już skończyłeś drogę”.[3] Człowiek poznaje rzeczy i poznaje je według ustalonej kolejności. Dokonuje się więc najpierw poznanie przedmiotów cielesnych. To poznanie pozwala podnieść się umysłowi do przedmiotów niewidzialnych, a od nich — do duchowych i boskich.[4] I wydaje się, że widoczny tu gradualizm[5] nie dopuszcza przeskoków, ani drogi innej. „Przechodzić wyżej” można tylko ze stopni niż-
- ↑ „erudimur... promovemur... sublevamur” c 138D, c 89D.
- ↑ „per visibilia... invisibilia... cognoscimus” c 89D.
- ↑ „Cum enim exteriorum scientiam apprehenderis, et in eorum doctrina exercitatos sensus habueris, debes ad altiora ascendere, et spiritualium creaturarum scientiam comparere. Sed cum in eiusmodi iterum plene pro posse, exercitatus fueris, habes adhuc quo altius ascendere possis. Restent adhuc longe supra ista summa atque divina... Profecto si ad horum speculationem sublevatus fueris ultra haec alia ad quae adhuc ascendere habeas ulterius omnino invenire non poteris”. c 139A.
- ↑ „per visibilia ad invisibilium... per cognitionem invisibilis ...ad speculationem creatricis naturae” c 198BC.
- ↑ Ponieważ w tym gradualizmie istotne jest przesuwanie się podziwu od rzeczy mniej duchowych do bardziej duchowych, należy przypuszczać, że
