„Kto mnie wprowadzi w światłość, w której jesteś, bym mógł Cię tam ujrzeć”[1]. „Nigdy nie widziałem Cię, Panie Boże mój, nie znam Twego oblicza”[2]. „Nigdy Cię nie widziałem” Nunquam te vidi.
Wiadomo, że chce tu Anzelm wyrazić różnicę między losem człowieka na ziemi i jego przyszłością po śmierci, między poznaniem, które miał człowiek przed winą Adama i które ma po grzechu pierworodnym. „Jesteśmy wygnańcami z ojczyzny, a visione Dei in caeciiatem nostram”[3].
Są w każdym razie w Proslogion teksty, które nastrojem podziwu dla Boga, zachwytu, tęsknoty, modlitewnym napięciem, wyrażeniem ekstatycznej miłości, kwalifikują się jako teksty mistyczne. „Czyż dobru najwyższemu brakuje jakiegoś dobra”[4]. „Kimże Ty jesteś Panie, skoro nad Ciebie nic większego nawettnie da się pomyśleć”[5]. „Dzięki, że stworzyłeś we mnie swój obraz, przez co mogę o Tobie pamiętać, myśleć i Ciebie, Panie, kochać”[6]. „Wszędzie jesteś w pełni obecny, a nie widzę Cię. Poruszam się w Tobie i jestem w Tobie, a nie mogę przybliżyć się do Ciebie, We mnie i dookoła mnie jesteś, a nie czuję tego”[7]. „Dlaczego nie czuje tego dusza moja, gdy znajduje Cię, Panie Boże”[8]. „Nigdy nie widziałem Cię, nie znam Twego oblicza”[9]: „Boże mój i Panie, nadziejo moja i radości mego serca”[10]. „Tęskniącej duszy mojej powiedz, w czym jesteś inny od tego, co widzi, aby mogła patrzeć na to inne, do którego tęskni. Stara się więcej zobaczyć, lecz ponad tym, co poznaje, są tylko ciemności; i rozumie, że nie Ciebie okrywają ciemności, lecz nie widzi Ciebie z powodu ciemności, które ma w sobie”[11].
Teksty te są modlitwą, pełną podziwu dla Boga, zachwytu, tęsknoty. Tęsknota ta wyraża najwyższe ukochanie: „mogę o Tobie pamiętać,
- ↑ Quis me ducet et inducet in illam ut videam te in illa. Prosl., 1, 5, 98.
- ↑ Numquam te vidi, domine deus meus, non novi faciem tuam. Prosl., 1, 7, 98.
- ↑ Sumus expulsi [...] a patria in exilium, a visione Dei in caecitatem nostram. Prosl., 1, 3-5, 99.
- ↑ Quod ergo bonum deest summo bono, Prosl., 5, 14, 104.
- ↑ Quid igitur es, domine deus, quo nil maius valet cogitari, Prosl., 5, 11, 104.
- ↑ Gratias ago, quia creasti in me hanc imaginem tuam ut tui memor te cogitem et amem. Prosl., 1, 12-13, 100.
- ↑ Ubiqve es tota praesens et non te video. In te moveor et in te sum et ad te non possum accedere. Intra me et circa me es, et non te sentio. Prosl., 16, 2-4, 113.
- ↑ Cur non te sentit, domine deus, anima mea, si invenit te. Prosl., 14,14-15, 111.
- ↑ Numquam te vidi, domine deus meus, non novi faciem tuam. Prosl., 1, 7, 98.
- ↑ Deus meus et dominus meus, spes mea et gaudium cordis mei. Prosl., 26, 23,120.
- ↑ Domine deus meus [...] dic desideranti animae meae quid aliud es, quam quod vidi, ut pure videat, quod desiderat. Intendit se ut plus videat et nihil videt ultra hoc quod vidit nisi tenebras, immo non videt tenebras, quae nullae sunt in te, sed [videt se non plus posse videre propter tenebras suas. Prosl., 14, 22 nn, 111-112.
Przypis uzupełniony na podstawie wydania internetowego]
