Strona:PL-Tadeusz Żeleński-Balzak.djvu/099

cji, będącej zarazem odbiciem życia społecznego wogóle.
 „Dzieło moje — pisze do Zulmy Carraud w r. 1834 — musi mieścić wszystkie typy i stany, malować wszystkie zjawiska społeczne, tak aby nie pominąć ani jednej sytuacji, ani jednej fizjognomji, charakteru mężczyzny lub kobiety, sposobu życia, zawodu, perspektywy, ani jednej prowincji francuskiej, ani też najmniejszego rysu dzieciństwa, starości, wieku dojrzałego, polityki, sądownictwa, wojny...“
 Mimo że ów plan jest najoczywiściej programem Komedji ludzkiej, tytuł ten, obejmujący wszystkie niemal utwory Balzaka, urodzi się dopiero później, w r. 1841; na razie, w r. 1833, Balzac miał na myśli ujęcie swoich powieści w poszczególne grupy. Grupy te zachował i później, jako poddziały Komedji ludzkiej, jak: Sceny z życia prywatnego, Sceny z życia prowincji, etc. — podział nieco sztuczny i który nie odgrywa w pojmowaniu całości zasadniczej roli. Bardziej interesująca jest lista nienapisanych utworów, które miały dopełnić planu olbrzymiego dzieła. Wśród tych tytułów widnieją np. trzy powieści z życia dzieci, szereg powieści z życia wojskowego etc. Zważ-