Strona:PL-Tadeusz Żeleński-Balzak.djvu/196

cine a Szekspir, wydaje się on arcyrealistyczny w przeciwstawieniu pseudoklasycznej konwencji. Te rzeczy, które najbardziej obrażały konserwatywnych widzów w pierwszych dramatach romantyków, to były właśnie ich śmiałości realistyczne.
 Z drugiej strony, dzieło Balzaka stopniowo dopiero nasiąka owym „realizmem“, który wciąż walczy u niego z romantycznym, a raczej poetyckim pędem do wyolbrzymiania, do mitologizowania zjawisk. Taki Jaszczur, to niemal fantastyczna bajka o hoffmanowskim posmaku. Historja trzynastu, swoim przerostem fantazji, nadludzką potęgą działających w niej osób wkracza w sferę romantyzmu nienajlepszej próby. W Kobiecie trzydziestoletniej, obok uderzających swą nowością obserwacyj psycho- i fizjologicznych, znajdujemy niewiarygodne historje o korsarzach etc. Ale czytajmy te zwierzenia samego trzydziestoletniego Balzaka, kreślone z wycieczki rzeką Loarą:
 „Czułem jak myśli moje rosną wraz z tą rzeką, która ku morzu staje się ogromna. Och! wieść życie mohikanina... Och, jak rozumiałem dzikich; jak cudownie rozumiałem korsarzy, awanturników, ludzi buntu...