Strona:PL Łukasz Górnicki - Dworzanin polski.djvu/009

nauki i piśmiennictwa Polska zawdzięcza jego właśnie opiece i wysokiemu wykształceniu.
 Księga I. rozpoczyna się przedmową, w której Górnicki tłumaczy się z celu swego przedsięwzięcia i zaznacza najważniejsze zmiany, jakie musiał porobić w dziele Castigliona. Następuje pełna entuzyazmu charakterystyka biskupa krakowskiego i kanclerza koronnego, Samuela Maciejowskiego, w którego domu pod Krakowem toczą się (w r. 1548.) rozmowy o dworzaninie. Zeszła się tam gromadka krewnych, przyjaciół i dworzan biskupa i zamiast grać w karty rozpoczynają za jego zachętą poważną rozmową o zaletach i zadaniu dworzanina. Cały ten ustęp jest tylko naśladowaniem Castigliona, który w podobny sposób inscenizuje swój dyalog na dworze w Urbino. Odtąd trzyma się Górnicki swego wzoru bardzo wiernie.
 Dworzanin doskonały powinien pochodzić z rodu szlacheckiego, jeśli nie dlaczego innego, to choćby ze względu na ludzi, którzy takiego zawsze wyżej cenią. Jako rycerz z zawodu powinien bacznie strzedz swej dobrej sławy, ale unikać przesady i samochwalstwa. Fizycznie zdrowy i harmonijnie zbudowany znać powinien wszystkie ćwiczenia rycerskie i umieć w każdem zaprezentować się jak najlepiej; niełatwe to będzie zadanie, bo potrzeba do tego pewnego wdzięku, gracyi, już to wrodzonej, już to nabytej nauką u najlepszych mistrzów i ustawicznem ćwiczeniem. A polega ta gracya na swobodnem zachowaniu się bez pretensyalności w tem, co się robi i w tem, co się mówi; mowa i pismo ma się odznaczać dobrym stylem, zastosowanym do treści. Jedną z wielkich wad Polaków jest używanie obcych wyrazów i frazesów bez istotnej potrzeby, żeby się tylko pochwalić znajomością, często bardzo pobieżną, obcych języków. Zapewne, jeśli w polszczyźnie brak na jakie pojęcie dobrego wyrażenia, można użyć przyswojonego, zwłaszcza z języków słowiańskich, można też wprowadzić na nowo wyraz dawny, lub nawet utworzyć nowy, ale dziać się to wszystko powinno w miarę i tylko w razie koniecznej potrzeby.
 Co do wykształcenia umysłowego wymagania są bardzo wielkie : dworzanin powinien znać język łaciński, grecki, niemiecki, włoski, francuski, hiszpański, czytać wszystkich wa-