wierny i życzliwy będę, że ich przyjaciół za moich, wrogów zaś ich za własnych wrogów uważać będę; za ich pomyślność ani ciała ani duszy ani też życia mego lub moich dzieci szczędzić nie będę, lecz na wszelki sposób w każdem niebezpieczeństwie ku ich dobru będę dążyć. O czemkolwiek dowiem się lub co usłyszę jako słowo przeciw nim skierowane lub rada albo zamiar tego rodzaju, o tem doniosę i wrogiem będę dla tego, co tak mówi, radzi lub działa; a również kogo oni za swoich wrogów ogłoszą, tych przysięgam na morzu i na lądzie mieczem i żelazem ścigać oraz zwalczać. Jeżeli zaś choć cokolwiek przeciw tej przysiędze popełnię i działałbym niezupełnie dokładnie, jak poprzysiągłem, to sam ściągam na siebie przekleństwo i na ciało moje i duszę moją i moje życie, na moje dzieci i mój ród zatratę i zniszczenie całkowite potomstwa i niech mej rodziny oraz moich potomków ani ziemia, ani morze nie przyjmie oraz niech im nie daje płodów swoich na pożywienie“[1]. Dzięki tej przysiędze związani są mieszkańcy prowincji, a szczególnie mieszkańcy większych „polejs“ wprost z osobą cesarza, co może im z hellenistycznego, a więc dla nich tradycyjnego, punktu widzenia wydawać się formą związku gmin suwerennych z królem - hegemonem[2], jak np. miasta greckie w Cyrenaice związane były z Ptolemeuszami.
W całej pełni możemy rozpoznać styl starolatyńskich przysiąg w tekście „iusiurandum“ mieszkańców miejscowości Aritium w Luzytanji na wierność Gaiusowi Caliguli „Ex animi mei sententia“[3], ut ego iis inimicus ero quos C. Caesari Germanico inimicos esse cognovero et, si quis periculum ei salutique eius infert inferetque, armis bello internecivo terra marive persequi non desinam quoad poenas ei
- ↑ Dla porównania przytaczamy przysięgę mieszkańców miasta Assos w Azji Mniejszej: „przysięgam na Zeusa Zbawcę i Cezara Augusta i naszą Świętą Dziewicę (Atenę), że wierny będę Cezarowi Gaiusowi Augustowi (Kaliguli) i całemu domowi jego, a za przyjaciół uważać, kogo on za przyjaciół uzna, natomiast za wrogów tych, których on za takich przedstawi. Szczęście niech nam sprzyja, jeśli dotrzymamy przysięgi, a przeciwność tego, w razie złamania jej“. Ditt. Syll.² 364.
- ↑ Wałek-Czernecki T. — Dzieje Greckie. Warszawa 1934, Str. 666.
Zancan P. — Il monareato ellenistico nei suoi elementi federativi. Padwa 1934, str. 58, 118, 146.
Arangio-Ruiz V. — recenzja dzieła Ciaceri’ego p. t. Tiberio succesore di Augusto, Studia et documenta historiae et iuris. Rok I. Zesz. 1, r. 1935, str. 198. - ↑ Por. zeznania obywateli przed cenzorami; Gellius, N. A, IV, 20, 1—6.
