za wynikłe z osobistego wpływu długoletniego faktycznego posiadacza summum imperium. I tu przysięga wysuwa się na pierwszy plan w opisie Tacyta, surowo osądzającego władców imperatorskiego Rzymu[1]. A więc — przysięga „na posłuszeństwo“ od wojska, a następnie przysięga senatu i ludu — tę rozumieć należy jako odpowiadającą cytowanym powyżej przysięgom „na stawiennictwo“[2]. Na podstawie takiej właśnie przysięgi na rzecz imperatora mógł August po klęsce w lesie Teutoburskim przez legjony Varusa poniesionej[3] zarządzić mobilizację[4] w Rzymie i Italji, chociaż nie piastował konsulatu w tym roku, a niewątpliwie nie mógł tego dokonać na podstawie tribunicia potestas, której kompetencje zasadniczo mają charakter negatywny w stosunku do imperium konsularnego i pretorskiego[5]. Zarządzić to mógł na podstawi? swego stałego imperatoratu, którego wyrazem jest nietyle zmienna tytulatura[6], ile właśnie przysięga powyżej przez nas omówiona.
- ↑ Tac. ann. I, 8 — addebat Messala Valerius renovandum per annos sacramentum in nomen Tiberii; interrogatusque a Tiberio, num se mandant e eam sententiam prompsisset, sponte dixisse respondit, neque in iis quae ad rem publicam pertinerent consilio nisi suo usurum vel cum periculo offensionis, ea sola species adulandi supererat. Por. Mommsen Th. — Römisches Staatsrecht. T. II, cz. II. Lipsk 1887, str. 792; Sacramentum. W związku z ostatniem zdaniem przytoczonego ustępu annałów ob. Vogt J. — Tacitus ais Politiker. (Antrittsrede) Stuttgart 1924, str. 14—15.
- ↑ Por. Tac. ann. I, 7. — Sex. Pompeius et Sex. Appuleius consules primi in verba Tiberii Caesaris iuravere, aputque eos Seius Strabo et C. Turranius, ille praetoriarum cohortium praefectus, hic annonae; mox senatus milesque ei populus.
- ↑ Ob. Zmigryder-Konopka Z. — Bój w lesie Teutoburskim. Przegląd Współczesny, Nr. 169, str. 126.
- ↑ Gardthausen V. — Augustus und seine Zeit. Lipsk. 1891, cz. I-a 632 i n. n. oraz 1220. Por. Suet., Aug., 24.
- ↑ Por. Tac. hist. II, 91; Niccolini G. — Il tribunato delici plebe (rozdział — La „tribunicia potestas“ dell’Imperatore), str. 161—162; „l’imperatore, mentre non si considera collega dei tribuni, considera invece la potestas identica e fale che offesa in lui veniva offesa negli altri“.
Siber, l. c., str. 16, und 3. — „Die Tribune sind den Konsuln nur in dem rein negativen Einspruchsrecht überlegen, und zwar nur innerhalb der Bannmeile; ausserhalb dieser haben sie gar nichts zu sagen. - ↑ W tytulaturze cesarzy od Tyberjusza do Nerona nie występuje element "imperator" na początku nazwiska, jak to stale ma miejsce w imperatorskiej tytulaturze Augusta oraz Wespazjana i jego następców. W dużej mierze przypisać to należy silnym dążnościom dynastycznym w rodzinie julijsko - klaudyjskiej, dzięki którym stanowisko władcy przypadało niejako w spadku, przedewszystkiem po Auguście. Por. Rostovtzeff M. — Gesellschaft und Wirtschaft im römischen Kaiserreich. T. I. Lipsk 1930, str. 65 i n. Nie wpływa to wszakże na
