Strona:PL Żmigryder-Konopka - Istota prawna relegacji obywatela rzymskiego.djvu/9

„Tristibus invectus verbis, ita Principe dignum,
 Ultus es offensas, ut decet, ipse tuas“.

To zrobił jako „princeps“; tytuł oczywiście nieokreślony^[1]; porównajmy tu zwrot z własnego „rejestru czynów“ Res gestae Divi Augusti I, 7, 45 Diehl — „Princeps senatus fui usque ad eum diem, quo scripseram haec, per annos quadraginta“, oraz II, 13, 45 Diehl — Ianum Quirinum... ter me principe senatus claudendum censuit. Edykt w sprawie wygnania poety nie leżał oczywiście w kompetencji patris patriae, ani też principis senatus.
 Uwagi Volkmann‘a nie wyjaśniają przeto zagadnienia relegacji obywatela rzymskiego. Nie rzuciły (o ile mi wiadomo) również światła należytego na kwestję relegacji rozliczne studja o wygnaniu Owidjusza, które zajmują się niejasną sprawą jego czynu, a jedynie mimochodem poruszają zagadnienie postaci prawnej aktu wysiedlenia poety^[2].

IV.

 Trzeba przyznać, że w równej mierze niewyraźne stanowisko w kwestji relegacji zajmują prace poświęcone zagadnieniom prawa karnego. Albowiem włączanie relegatio do rozdziału o kompetencji penalnej urzędników (cognitio extra ordinem) i oświadczanie: „Distinta dalla deportatio e piu mita e la relegatio; la quale importa pure la privazione della liberta di soggiorno, coll’ imposizione di risidiere in un dato luogo, che puo essere a sua volta un insula o altro luogo qualsivoglia, in perpetuo o a tempo, ma non sopprime la personalita patrimoniale“^[3], nie wyjaśnia podstawy prawnej tej „łagodności kary“. O wiele wyraźniejszą wskazówkę znajdziemy w słowach prawnika rzymskiego epoki Sewerów, Marcianusa, który oświadcza D. 48, 22, 4 — „Relegati in insulam in potestate sua liberos retinent, quia et alia omnia iura sua retinent: tantum enim insula eis egredi non licet. Et bona quoque sua omnia retinent praeter ea, si qua eis

1. Ob. Gage J. — De Cesar a Auguste. Ou en est le probleme des origines du Principat? Revue Historique. 177/2, 1936 str. 336—342.
2. Wymienię z prac nowszych — R. Chr. W. Zimmermann — Dien Ursachen von Ovids Verbannung. Rhein. Mus. 81/3, 1932 str. 263—274, oraz J. Carcopino — Archeologie et philologie. Rev. d. Et. Latines. V/2 1927 Str. 146—149; z dawniejszych — M. Pokrowskij — Oczerki po rimskoj istorji i literaturie. Petersburg. 1907, str. 69—74; idem Neue Beiträge zur Charakteristik Ovids. Philologus Suppl. XI/3. 1909. Str. 375—382.
3. Costa E. — Crimine e pene da Romolo a Giustiniano. Bologna 1921, str. 35—36. Por. Siber ​— niżej Nr. 28-a — str. 69.