Strona:PL Żmigryder-Konopka - Kampański urząd t. zw. meddices.djvu/6

ogółu obywateli, tota zaś oznacza ten sam lud jako władcę, lud —państwo. Poniekąd wiąże się to z interpretację germańskiego wyrazu thiudans, zawartego w gockiem tłumaczeniu Ewangelij. Termin ten pochodzi od słowa thiuda, a tłumaczy słowo βασιλεύς. Jeśli Devoto uważa, że ma to sens, jako uznanie władzy królewskiej za objaw emanacji woli thiuda = populus i jeśli z tem zestawia termin „meddix tuticus” — to stwierdza on, że pojmuje urząd ostatni za emanację woli całego „populus“ identyfikowanego tu z terminem tota.
 Otóż podobna interpretacja nie wnosi właściwego światła do tej zawikłanej kwestji; dzieje się zaś tak głównie z tego powodu, że Devoto patrzy na fakt historyczno-prawny pod kątem widzenia lingwisty, nie zaś historyka, który uwzględnia, a nawet posiłkuje się danemi lingwistycznemi przy badaniach nad zamierzchłemi epokami (zwłaszcza etymologja i semantyka są tu pomocne), lecz — i to podkreślmy — jedynie posiłkuje się; natomiast nie może uznać samych przez się danych językowych za wystarczające przesłanki w dowodzie historycznym. Czy jednak uda się postępować inaczej? Pomimo szczupłości materjału źródłowego można, jak sądzę, pracę taką przedsięwziąć.
 Rozpocząć należy od zestawienia danych zawartych w tablicach iguwińskich. Po pierwsze dlatego, że są to teksty o charakterze formułek religijnych i aczkolwiek niektórzy datowanie t. zw. „nowo-umbryjskich“ tablic odnoszą do wieku Igo przed Chr., „staro-umbryjskie“ zaś mają chronologję zupełnie niepewną, jednak niezależnie od daty dokumentu, są one w swej treści zasadniczej tak dawne, jak dawnym był obrząd religijny, którego przepisy tam są zawarte. Podobnież pieśni braci Arwalskich oraz obrzędów ich opisanych na tablicach z epoki cesarstwa rzymskiego nikt do wieków naszej ery nie odniesie, lecz słusznie dopatrywać się w nich będziemy szeregu przeżytków prastarej, dla samych Rzymian już nieuchwytnej przeszłości. Po drugie — w tekstach iguwińskich znajdujemy przeciwstawienie pojęć tota i trifu, co pozwoli nam lepiej określić oba te terminy.
 Najważniejsze będą teksty wypowiadanych modlitw, a to wobec znanej formalistyki religijnej italskich ludów.
 I oto na tablicy VI B v. 43 (wg. Buck’a) znajdujemy tekst modlitwy do Marsa Hodiusa o treści następującej: Marte Horse fetu popluper totar Jiouinar, totaper Jiouina.
 Na tablicy III v. 24—25 oraz w wierszu 30 spotykamy formułki modlitewne, zawierające przeciwstawienie tota i trifu (tribus) — III v. 24—25 — Juvepatre pruinu ampentu... tutape Jiuvine, trefiper Jiuvina. v. 30 — idem.
 Wymieniono w tych formułkach trzy zasadnicze elementy — poplu, tota, trifu.
 Szczególnie charakterystyczną jest formułka modlitwy do bóstw o opiekę (salvam servato), spotyka się często (VI, A 30—31; 41—42; VI, B, 33—34; VII, A, 30—31; 16—17;) — „saluom seritu popler totar Jiovinar, totar Jiovinar nome, nerf arsmo, veiro, pequo, castruo, frif salua seritu, futu fons pacer pase tua popie totar Jovinar, tote Jiovine, erer nomne, erar nomne.“