(Salvum servato populi civitatis Iguvinae, civitatis Iguvinae, nomen, principes, ritus, viros[1], pecuum capita, fruges salvas servato, esto favens propitia pace tua, populo civitatis Iguvinae, civitati Iguvinae, populi nomini, civitatis nomini.)
Wiadomem jest, jak wielką wagę przypisuje człowiek w zaczątkach kultury do imienia, do nazwy pewnej. Otóż stwierdzenie, że populus i tota (civitas) mają odrębne „imiona“ (może tajne, używane jedynie przez osoby wtajemniczone), już samo wskazuje, że identyfikowanie obu elementów jest niemożliwe, jak to właśnie czyni Devoto.
Formułka zresztą stwierdza wyraźnie zależność populus od tota. Stwierdza również istnienie podziału obywateli na dwie grupy; do jednej należą ci, których oznacza terminem nerf, do drugiej — veiro.
Vir (identyczne z veiro) oznacza w tekstach łacińskich wogóle męża, a więc tak patrycjusza, jaki plebejusza. Dla uplastycznienia dowodu przytoczę wiersz Enniusa. —
„Nemo me lacrimis decoret, nec funera fletu
Faxit. Cur? Volito vivos per ora virum.“
Z obszernego zakresu viri (veiro) wyodrębnia się mniejsza grupa. Ich nazwa -ner odpowiadająca oskiemu słowu niir i łacińskiemu imieniu własnemu Nero, Nerva, — oznacza zespół wyróżniających się. Już Suetonius taką glossę podaje do słowa Nero — „quod significatur lingua Sabina fortis ac strenuus“ (Tib. — 1, 2). A przeto odnajdujemy w formułkach modlitewnych grupę wyższą społecznie — patrycjuszy (w innych gminach) — i niższą. Wszyscy razem stanowią grupę viri, populus (stąd viritim oznacza całokształt viri, wszystkich obywateli).
Na tle modlitw iguwińskich spotykamy nowy element polityczny, mianowicie — tribus; występuje on ze szczególną wyrazistością w akcie t. zw. exterminatio (VI, B, 54—55; VII A 11—17, 47—48): pisest totar Tarsinater, trifor Tarsinater, Tuscer Naharcer Iabuscer nomner, eetu ehesu poplu; w przekładzie Buck’a — „quisquis est civitatis Tadinatis tribus Tadinatis, Tusci, Narci, Iapudici nominis ito ex hoc populo“. Wynika stąd, że ciaśniejszem gronem jest civitas — tota, niż tribus, zawsze bowiem w formułkach modlitewnych wymienia się najpierw element najważniejszy, którego zakres jest stosunkowo wąski, poczem kolejno elementy o szerszych zakresach.
Tota jest grupą obywateli o pełnych prawach politycznych; są to cives optimo iure. Obok nich jest grupa niższa, która wszakże tak samo wchodzi w skład populus, jest również grupą viri. Zgodnie z tem w skład curiae rzymskich, których nazwa pochodzi od co — uiria [cf. contio co +
- ↑ Już w czasie druku niniejszej rozprawy otrzymałem nową pracę Albrechta von Blumenthal’a Die iguvinischen Tafeln. Stuttgart. 1931. Autor wśród szeregu nad wyraz ciekawych badań zajmuje się również formą veiro, którą uznaje za genetivus pluralis i odnośny zwrot tłumaczy — „virorum pecuum capita“; zestawia to z częstą w łacinie formułą — sacrare alicuius caput.
