Strona:PL Żmigryder-Konopka - Kampański urząd t. zw. meddices.djvu/8

uentio (nid) wchodzą zarówno plebejusze, jak i patrycjusze, jak to skądinąd potwierdza owidjuszowy (Fasti II, 527) opis święta Fornacalia oraz szereg innych dowodów, z których parę niżej przytoczę.
 Tribus oznacza zespól osób mających stałe domicilium na terenie danego pagus, względnie — osób, które mieszkają w oppida, lecz posiadają ziemię uprawną lub łąki. Sądzę, że etymologicznie zbiega się temat tego słowa z oskijskiem triibum = „dom“, triibarakavum = „budować“.
 Jako element administracyjny — tribus stanowi jednostkę podziału ludności stałej; w jej skład wchodzą obywatele różnych kategoryj — tak niir, nerf, jak i plebs (że użyję terminu rzymskiego, którego domniemywać się jedynie możemy na tablicy bantyjskiej — v. 29). W tym sensie nazwa tribus była częścią składową nazwiska obywatela rzymskiego. Pierwotne tribus — Ramne, Titie, Luxre — (Tities, Ramnes, Luceres) nie różniły się w tym względzie od późniejszych. One też dzieliły się już na curiae; udział w życiu kurjalnem brali również plebejusze. Jeśli wreszcie Ascanius Pedianus, in Corn., 75, 28 n. n., wyraża się, że — „auspicato postero die tr. pl. comitiis curiatis creati sunt“, — to potwierdza tem udział plebsu w com. curiata.
 Na chwilę przerwijmy jednak tok tych dowodów i zwróćmy się do ciekawych argumentów E. Täublera (l. c.).
 Twierdzi on, że tota i trifu są to dwie nazwy poszczególnych cech jednego zjawiska socjologicznego; pierwsza oznacza — „gminę“, druga, „teren całej gminy“. W swej argumentacji opiera się on na rozprawie E. Szanto o greckich filach. (Die griech. Phylen. Sitz.-Ber. d. Akad. Wien T. CXLIV. oraz — Ausgew. Abh. Tübingen. 1906.) Wyprowadzając słowo „tribus“ od „tribuo“ — „dzielę“ — wiąże on genezę tej instytucji z procesem podziału, jaki dokonał się wewnątrz szczepów (str. 4). — „Der Stamm bleibt eine ethnisch-politische Einheit über den Distrikten, die innerhalb des Stammes selbständige Gemeinden sind“. Wg. Täublera — tota i trifu są to dwa terminy oznaczające tę samą grupę społeczną, lecz z różnych punktów widzenia ujmowane; pierwszy to — „Volksgemeinde“, drugi zaś to „Gemeindegebiet“. W tym znaczeniu tribus ma odpowiadać, wg. uczonego niemieckiego, greckiej „phyle“. Tu przypomina autor określenie Cassiusa Diona, fr. 5,8 — είς τρείς ένεμήθησαν μοίρας κληθείσας τρίβους τούτ έστι τριττύας άς καί φυλάς ώνόμασαν Έλληνες.
 A jednak powstaje obecnie trudność w tej koncepcji; trudność — mojem zdaniem — nieprzezwyciężona. Mianowicie w tablicach iguwińskich spotykamy wzmianki o pojedynczych tribus dla poszczególnych gmin, natomiast na terenie ustroju rzymskiego mamy ich trzy dla jednej gminy (Ie to Gemeindeganze; 2e — Gemeindedrittel). Powróćmy obecnie do mojej tezy, którą poprzednio zreferowałem. Scharakteryzowane tam przeciwstawienie „tribus“ i „tota“ zdaje się dowodzić, że tribus nie może być częścią tota, albowiem zakres uczestników tota jest o wiele węższy od zakresu członków tribus. Skądinąd uświadamia sobie tę trudność i Täubler, lecz nie stosując wyżej wymienionego zróżnicowania obu pojęć, nie może uzyskać