i przyznany przez autora; posiadasz więc prawo i obowiązek synowski strzeżenia go od skażeń i niepotrzebnych wtrętów“.
Ponieważ wydanie nasze, jako popularne, ma służyć jak najszerszym warstwom, przeto obok objaśnień samego Poety, dołączyliśmy także objaśnienia wyrazów bądź przestarzałych, bądź mniej ogółowi znanych. Uwzględniliśmy w pracy naszej, obok niektórych objaśnień wydania Macierzy Polskiej, także komentarze Piotra Chmielowskiego, tudzież słowniczek, dodany do tomu piątego w wydaniu brodzkiem z r. 1911, przez ś. p. Franciszka J. Jaroszyńskiego.
„Pan Tadeusz“ ukazał się wśród emigracji w lecie r. 1834, kiedy wychodztwo nasze roznamiętnione było do najwyższego stopnia przeróżnemi bieżącemi sprawami politycznemi: przyjazdem z Petersburga do Paryża byłego ministra skarbu polskiego, ks. Lubeckiego (z rzekomą amnestją Mikołaja I); protestem kilku tysięcy demokratów polskich przeciw Adamowi ks. Czartoryskiemu, jako „wyobrazicielowi systemu arystokracji“; odstępstwem Gurowskiego; atakami Mochnackiego na Towarzystwo Demokratyczne i t. d. i t. d. Mochnacki w kilku słowach kreślił ponury obraz: „Emigracja cała jest zakłócona, zaszargana, rozerwana. Niemasz dziesięciu Polaków, którzy-by byli zgodni z sobą. Jest to wojna domowa najokropniejsza, o jakiej tylko pomyśleć można“.
Gdy tak polityka roznamiętniająca pochłaniała wszystkich, mało kto interesował się „Panem Tadeuszem“. Najwcześniejsze oceny jego na wychodztwie można podzielić na dwie grupy: do jednej należą oceny niedrukowane, w listach lub pamiętnikach zawarte, a bez wyjątku pochwalne; do drugiej zaś oceny lub wzmianki drukowane w czasopismach, przeważnie uszczypliwe.
